Overslaan en naar de inhoud gaan
Home

Hoofdnavigatie

  • Oefenen
  • Forum
  • Uitleg

Complete teksten

Veedieven in Donegall in 1691 / Cattle thieves in Donegall in 1691

Oorlog en rampen
Engels
NL: In 1690 begon koning Willem III zijn campagne in Ierland. Eén van zijn officieren was Godard van Reede. Zo kwam veel correspondentie en administratie van deze militaire campagne terecht in het...

Een klein dorp in oorlogstijd / Un petit village en temps de guerre

Oorlog en rampen
Frans
NL: In 1744 viel het Franse leger in het kader van de Oostenrijkse Successieoorlog de Zuidelijke Nederlanden binnen. De Vlaamse steden Ieper, Veurne en Menen gaven zich vrij snel over aan de Fransen...

In bloed verklaarde liefde

Misdaad en straf
Duits

Luitenant Beer woont op kamers en wordt stapelverliefd op zijn hospita Anna Maria Vonk. Klassiek probleem: zij is getrouwd en moeder van vier kinderen. Het wordt uiteindelijk een noodlottige liefde...

Een Veerse leeuw voor de koning van Schotland 1474

Handel en koloniën
Nederlands
Latijn

Wat te doen als je iets graag wilt hebben? Dan ga je paaien. Dat deden de heren van Veere, die maar wat graag de Schotse stapel wilden bemachtigen. Vele geschenken vergezeld van brieven met...

Sterbeurkunde

Van wieg tot graf
Duits
In het Regionaal Archief Nijmegen vinden we overlijdensverklaringen van Nijmegenaren die overleden zijn tijdens hun verblijf in het buitenland. Zoals deze uit de negentiende eeuw van de vrouw van een...

Stichtse Landbrief

Stad en land
Nederlands
Anno 2025, precies 650 geleden, werd in 1375 met de Stichtse landbrief het startschot gegeven van de 650 jaar provinciale geschiedenis van Utrecht die erop volgde. Uit deze oorkonde hebben we de...

Eedaflegging voor burgemeester, schepenen en tresorier

Stad en land
Nederlands
Iemand die een openbare functie aanvaardt, legt gewoonlijk een ambtseed af. Een eed is een plechtige verklaring dat men iets zal doen. Ook in de periode voor 1811 moesten overheidsdienaren een eed...

Geen humbug!

Oorlog en rampen
Nederlands
Op 4 juli 1945 gaf de Militaire Commissaris van Noord-Limburg majoor C.K.J.M. Receveur een toespraak bij Radio Herrijzend Nederland, de radio-omroep van het Militair Gezag. Hij sprak over de...

Brief van Anna Maria van Schurman

Dagelijks leven
Latijn
In 1645 stuurt Anna Maria van Schurman een brief aan Johannes Smetius over zijn boek Oppidum Batavorum en zijn collectie van Romeinse oudheden. Zij spreekt haar bewondering uit en bedankt Smetius voor...

Willem van Gulik belooft trouw aan Nijmegen

Stad en land
Nederlands
Willem III van Gulik (1363 - 1402) werd in 1377 hertog van Gelre en graaf van Zutphen met dank aan keizer Karel IV. Hij werd ingehuldigd in Nijmegen en in 1378 belooft hij de stad te behoeden tegen...

De eerste bevrijders

Oorlog en rampen
Nederlands
Op 18 september 1944 was de Slag om Nijmegen in volle gang. In de namiddag verschijnen er een aantal Amerikaanse soldaten in de straat van Martha Waaldijk, 21 jaar oud. In haar dagboek beschreef zij...

Dankbrief van koning Filips II

Oorlog en rampen
Nederlands
In 1566 vond de bekende Beeldenstorm plaats in de Nederlanden, gebied dat toen onder gezag stond van de streng katholieke Spaanse koning Filips II. Het Nijmeegse stadsbestuur deed er alles aan om...

Praalgraf van Katharina van Bourbon

Van wieg tot graf
Nederlands
In 1469 overleed Katharina van Bourbon, de hertogin van Gelre, op het Valkhof in Nijmegen. Haar laatste wens was om begraven te worden in de Sint Stevenskerk; zo geschiedde. In 1512 liet haar zoon...

Leprozen in de stad

Dagelijks leven
Nederlands
In 1559 stelde het stadsbestuur van Nijmegen nieuwe regels in voor mensen die leidden aan de ziekte lepra. Omdat men bang was voor besmetting woonden deze zogenaamde leprozen in een 'melaatsenhuis'...

Verwondingen na een aanval van een 'vreede' stier, 1656

Dagelijks leven
Nederlands
Terheijden, 15 juli 1656. Op die dag wordt de chirurgijn geroepen bij het ziekbed van een tachtigjarige vrouw, die is aangevallen door een 'vreede' stier. Ze heeft behoorlijk wat kwetsuren, die in de...

Wijsheden van weleer

Dagelijks leven
Nederlands
Notaris Wynant van Asten uit Alphen besloot in 1577 de eentonige opeenvolging van contracten, procuraties en testamenten eens te onderbreken met een paar levensspreuken. Doe er je voordeel mee!

Middelburg bevrijd 1944

Oorlog en rampen
Nederlands
Janke Terwal (1890-1975) werkte als directrice van het Gasthuis (ziekenhuis) in Middelburg toen Nederland betrokken raakte bij de Tweede Wereldoorlog. Ze noteerde gebeurtenissen in 1940-1945 in...

Het 'horlogie' van Hilvarenbeek, 1653

Dagelijks leven
Nederlands
In deze akte uit het archief van het dorpsbestuur van Hilvarenbeek kun je lezen hoe de schepenen een overeenkomst aangaan met 'horlogemaker' Hendrik vanden Ende voor het onderhoud van de torenklok...

Troebelen tijdens het Twaalfjarige Bestand

Oorlog en rampen
Nederlands
Oisterwijk, het jaar 1611. De wapenstilstand tussen de Spaanse en de Staatse troepen is al enkele jaren oud. Er wordt niet of nauwelijks gevochten tussen beide partijen. Maar rustig is het allerminst...

Janine Abbring

Verborgen Verleden
Nederlands
In het TV-programma Verborgen Verleden ontdekt presentator en programmamaker Janine Abbring in het Zeeuws Archief in Middelburg dat haar voorvader Louis de Regt uit het Zeeuws-Vlaamse Axel actief...

Een echtscheiding uit 1751

Dagelijks leven
Nederlands
Echtlieden Hendrick van de Pol en Hendtien Cornelis Jacobs uit het Brabantse Moergestel hadden schijnbaar alles geprobeerd om hun huwelijk te redden, maar de koek was echt op: de 'questien en...

Testament van Henrij Nahuijs uit 1718 / Will by Henrij Nahuijs from 1718

Armoede en rijkdom
Engels
NL: Uit het familiearchief De Jong van Beek en Donk komt dit testament van Henrij Nahuijs uit 1718. In dit testament wordt zijn vrouw Huberta van Dompselaer en hun kinderen Pieter, Gerardus, Mari...

Raven van Dorst

Verborgen Verleden
Nederlands
Raven van Dorsts voorvader Franciscus van Beversluys (overleden in 1717) was een van de grootste filantropen van het vroegmoderne Brugge. In het begin van de achttiende eeuw stichtten Van Beversluys...

Papen in Baarschot, 1682

Misdaad en straf
Nederlands
In 1682 wordt de in Baarschot wonende Jan van Dun veroordeeld tot een boete van 200 gulden omdat hij zijn huis in Mierde heeft laten gebruiken ' tot de exercitie v an de pauselijke supersticie'. Bron...

Tannetje Vrijheid – Een ongewone dopelinge

Handel en koloniën
Nederlands
In het Zeeuwse Grijpskerke wordt in 1765 een Afrikaans meisje gedoopt. Haar Nederlandse naam is Tannetje Vrijheid. In het doopboek, dat wordt bewaard in het Zeeuws Archief, doet dominee Van den Vondel...

Pensioen voor Pivioen

Van wieg tot graf
Nederlands
Jacques Pivioen is 40 jaren. Hij wil zich verblijden in zijn oude dagen. Zijn pensioen is nog niet geregeld. Daarvoor richt hij zich tot het stadsbestuur van Nijmegen. Dat heeft hij vroom gediend als...

Een anti-Duitse pastoor

Oorlog en rampen
Nederlands
Tijdens de Eerste Wereldoorlog hield het Duitse leger lelijk huis in “Brave Little Belgium”. Ook het West-Vlaamse dorp Kerkhove leed zwaar onder de bezetting. De lokale pastoor geeft in het liber...

Goochelen met woorden

Stad en land
Nederlands
In 1855 meldde de beroemde Belgische illusionist Louis Courtois (1785-1859) aan de principaal van het Kortrijkse Sint-Amandscollege dat hij binnenkort in de stad zou komen optreden. In zijn brief aan...

Boodschappenlijst uit Oisterwijk, 1673

Dagelijks leven
Nederlands
Regionaal Archief Tilburg, Archief 845 Dorpsbestuur van Oisterwijk, 1390-1814: invnr. 450 "Lyste van 't gene de dingbancke van Oysterwyck weeckelyck ten minste van doen hebben voor hare ingesetenen...

De verleiding van de duivel

Van wieg tot graf
Nederlands
De schoenmakersdochter Elisabeth Strouven stichtte in Maastricht een devote gemeenschap voor vrouwen. Lijsbeth Dries, de dochter van de burgemeester, sloot zich bij Strouvens gemeenschap aan, maar...

Een spel met alleen maar verliezers

Misdaad en straf
Nederlands
Overspel leidt, wanneer het wordt ontdekt, vaak tot heel wat persoonlijke drama’s. In de vroegmoderne periode kwam daar nog regelmatig een strafrechtelijke vervolging bovenop. Het gewoonterecht van...

Een "productieve" vergadering

Stad en land
Nederlands
Op 25 januari 1452 kwamen de baljuw, de schepenen en de “edele vazallen” van de kasselrij Ieper (het plattelandsdistrict rond de gelijknamige stad) samen om een nieuwe ontvanger aan te duiden. Hoewel...

Riskante liefde

Misdaad en straf
Nederlands
Een romantische ontmoeting in het veld pakte voor de geliefden Adam en Margreta anders uit dan gedacht. De lokale schout sleepte hen voor de schepenbank, waar ze zich voor hun liefdesgenot moesten...

Hans en Wim Anker

Verborgen Verleden
Nederlands
De advocaten Hans en Wim Anker hebben stoere Zeeuwse voorouders met zeebenen. De gebroeders Anker ontdekken in het Zeeuws Archief dat de onverschrokken commandeur Ancker in 1703 kapers achterna gaat...

Noodberichten Watersnoodramp 1953

Oorlog en rampen
Nederlands
"Vaart u uit! Vaart u uit!" Louwrens Hoefnagel uit Urk, schipper op de UK41 Sumus Umbra, ving op 1 februari 1953 een noodoproep op van de door radiotechnicus Ferdinand Bakker gebouwde noodzender op...

Ook op zee is het niet veilig (2022)

Wedstrijdteksten
Nederlands
Tijdens een oorlog wordt de strijd niet alleen op het land uitgevochten, ook op zee is het niet veilig. Een gewone handelsreis kan dan heel verkeerd aflopen, zoals deze attestatie laat zien.

Een exotisch trauma als excuus (2022)

Wedstrijdteksten
Nederlands
Na een gewelddadig incident wordt Adriaan de Scheppere door een raadsheer van de Raad van Vlaanderen op de rooster gelegd. In een poging zijn hachje te redden rechtvaardigt de verdachte tijdens dat...

Vooroordelen zijn van alle tijden (2022)

Wedstrijdteksten
Nederlands
Vooroordelen zijn van alle tijden. Een toevallige archiefvondst geeft aan welke eigenschappen men toedichtte aan de inwoners van diverse landstreken.

De noord-zuid relatie is opperbest! (2022)

Wedstrijdteksten
Nederlands
De middeleeuwse Lage Landen telden verschillende gewesten, die zich samen op een relatief beperkte oppervlakte bevonden. Een goede verstandhouding was daarom in ieders belang. Hier probeert één van de...

Het album van Vonk

Van wieg tot graf
Nederlands
Vriendenboekjes, wie had er vroeger geen? In de achttiende eeuw waren ze razend populair – ook onder volwassenen. De predikant Nicolai Vonk liet bekenden en familieleden in zijn album amicorum...

De geboorte van Ardt Schaetzen

Dagelijks leven
Nederlands
In de 17de eeuw schreef Arnold Schaetzen, een voorname Tongerse aristocraat uit Tongeren, deze familiekroniek. Het is een soort dagboek waarin hij de kindertijd van zijn acht kinderen met zijn eerste...

Slagen en verwondingen

Misdaad en straf
Nederlands
In 1760 sloeg Mauritius Boudry uit Langemark ene Marie Joanna de Poortere met een spade op het hoofd. Aangezien de vrouw hierdoor ernstige verwondingen had opgelopen, zag de luitenant-baljuw van de...

Weg met Maximiliaan! / À bas Maximilien!

Oorlog en rampen
Frans

NL: In 1488 kwamen de inwoners van de stad Brugge in opstand tegen Maximiliaan van Oostenrijk, die in naam van zijn minderjarige zoon Filips de Bourgondische Nederlanden bestuurde. De opstandelingen...

Weduwe met brandmerk op haar rug

Misdaad en straf
Nederlands

Cathalina Peters heeft kant gestolen en wordt opgepakt. Tijdens het verhoor in de gevangenis verklaart zij weduwe te zijn en ook al eens ergens anders iets gestolen te hebben. Dat blijkt wel uit het...

De gereformeerde Juliaanse kalender

Dagelijks leven
Nederlands

In 1582 stelde de katholieke kerk de nieuwe Gregoriaanse kalender in. Deze kalender hield de cyclus van de zon nauwkeuriger bij dan de Juliaanse kalender die al sinds de Romeinen werd gebruikt. Het...

De aanbidding van het Heilig Sacrament

Dagelijks leven
Nederlands

De aanbidding van het Heilig Sacrament (de geconsacreerde hostie) speelt tot op vandaag de dag een belangrijke rol binnen het katholicisme. In de loop van de middeleeuwen en de vroegmoderne periode...

Prijzen voor weeskinderen

Van wieg tot graf
Nederlands

Tijdens de kermis van 1798 werden er prijzen uitgereikt aan de kinderen van het Burgerweeshuis en het katholieke weeshuis van Nijmegen. De kinderen die zich goed hadden gedragen en ijverig en vlijtig...

Diefstal tijdens de vrede van Nijmegen

Misdaad en straf
Nederlands

Grietje Keyen was tijdens de periode van onderhandelingen die zou leiden tot de Vrede van Nijmegen, dienstmeisje in de hofhouding van de ambassadeur van Denemarken in de Burchtstraat. Grietje had in...

Wolf in 's Gravenmoer

Dagelijks leven
Nederlands

De wolf is al weer enkele jaren een vaste waarde in Nederland. De meningen over de wolf lopen nogal uiteen: de een is blij dat de wolf, na eeuwen afwezig te zijn geweest, weer terug is in Nederland...

Chirograaf voor maken altaarstuk

Van wieg tot graf
Nederlands

Het kapittel van de Stevenskerk wil een mooi nieuw drieluik op het hoogaltaar. Voor de levering sluiten zij met meester Ernst van Campen een overeenkomst in de vorm van een chirograaf. Een chirograaf...

Burgerbrief als oudedagsvoorziening

Van wieg tot graf
Nederlands

Koopman Willem Berndts kan zijn burgerbrief van Nijmegen gebruiken in de handel. Voor zijn nakomelingen is de brief de toegang tot een goede oudedagsvoorziening in het Burgergasthuis.

Koninklijk watermanagement

Stad en land
Duits

In 1785 sluit Frederik II de Grote, koning van Pruisen, een overeenkomst over het afwateren van de Duitse polder de Duffelt over Nederlands grondgebied. Extra moeilijkheidsgraad bij het transcriberen...

Vergadering van het polderbestuur in roerige tijden

Oorlog en rampen
Nederlands

Nijmegen heeft in 1585 voor de Spanjaarden gekozen en wordt nu, in 1591, door prins Maurits van Nassau belegerd. Vanuit Fort Knodsenburg wordt de stad door Maurits beschoten. De Hertog van Parma...

Bezette stad

Oorlog en rampen
Nederlands

In september 1692 veroverde een Noord-Nederlands leger de Vlaamse stad Veurne, die in 1667 door Lodewijk XIV was ingenomen, op de Fransen. Op de vierentwintigste van die maand gaf de Staatse...

Verhuizing in de tijd

Dagelijks leven
Nederlands

Advocaat Johan van Someren in Dordrecht aanvaardt de benoeming tot pensionaris van Nijmegen. In een brief aan het stadsbestuur laat hij weten dat hij op 1 mei 1655 uit Dordt zal verhuizen. Het...

Vrijhandelsverdrag met Keulen

Stad en land
Nederlands

In 1360 sluit het hertogdom Gelre een wederzijds vrijhandelsverdrag met de stad Keulen. In ruil daarvoor belooft Gelre de rechten van Keulse burgers te respecteren. Aanleiding voor het verdrag was de...

Grenzen voor losbandige zoon

Van wieg tot graf
Nederlands

Jan Balevoet leeft er vrolijk op los. Hij zet de bloemetjes buiten met vrouwen en gokken. Helemaal goed gaat dat niet, want hij maakt schulden en klopt bij zijn moeder aan. Die is daar niet blij mee...

Een opmerkelijk middel tegen cholera

Dagelijks leven
Nederlands

In 1832 brak er in Nijmegen een choleraepidemie uit die zestig mensen het leven kostte. Apotheker Van Pelt denkt het medicijn gevonden te hebben. Hij noteert op het schutblad van zijn apothekersboek...

Nijmeegse burgemeesterszoon vaart in 1595 naar de Oost

Handel en koloniën
Nederlands

De in Nijmegen geboren Lambert Biesman was één van de eerste Indiëvaarders. Hij reisde in 1595 mee naar Indië onder Cornelis de Houtman. De Nederlanders wilden een eigen specerijroute vinden en net zo...

Het doopsel van Clovis

Dagelijks leven
Nederlands

Aan het begin van de vorige eeuw schreef de 8-jarige Frans Houbrechts uit Tongeren in zijn schoolschriftje volgend opstel over het doopsel van koning Clovis. Hij haalde er zijn mooiste geschrift en...

Hekserij in Kortrijk

Misdaad en straf
Nederlands

In de loop van de zestiende en zeventiende eeuw veroordeelden lokale rechtbanken in de Zuidelijke Nederlanden honderden vermeende “heksen” tot de brandstapel. Deze doodvonnissen werden uitgesproken...

De miraculeuze madonna van Kortrijk

Stad en land
Nederlands

In 1636 werd de Kortrijkse metselaar Jan van Neste geplaagd door een duistere macht. Zijn echtgenote besloot daarom de hulp van het miraculeuze beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Groeninge in te roepen...

De vrouw met de baard

Stad en land
Nederlands

In 1659 konden de inwoners van Brugge zich vergapen aan een bijzonder schouwspel. In de schermschool van de stad kon men namelijk tegen betaling naar een dame met weelderige gezichtsbeharing gaan...

Groeten uit Acqui

Oorlog en rampen
Nederlands

Tussen 1798 en 1814 werden duizenden jongemannen uit de Zuidelijke Nederlanden ingelijfd in de legers van het revolutionaire en napoleontische Frankrijk. Dit lot viel ook Norbertus Noreel uit Woumen...

Twist over priesters

Van wieg tot graf
Nederlands

Op het platteland aan de zuidgrens van de Nederlanden zijn er meningsverschillen over welke priesters een functie in de kerk mogen vervullen. In deze tekst zie je dat deze kwestie ook op hoog niveau...

Een geplunderde woning in Hasselt

Van wieg tot graf
Nederlands

Kort voor 1670 besliste het stadsbestuur van Hasselt dat Gielis Vandenbergh en zijn echtgenote hun huis moesten verlaten. Daar had immers de pest geheerst. Toen zijn weduwe een tijd later weer in haar...

Een kundige chirurgijn

Van wieg tot graf
Nederlands

In 1671 leverden de schepenen van Gingelom een attestatie af over de bekwaamheid van de chirurgijn in hun dorp. Met het wegsnijden van een gezwel uit de borst van een ingezetene, en vervolgens haar...

Ongewenst vaderschap

Van wieg tot graf
Nederlands

In de zomer van 1691 werd in het kleine dorp Opleeuw bij Borgloon gefluisterd dat het kind dat Mechel Dunbiers verwachtte, wellicht van Wolter Smets was. Wolter was daarvan niet gediend, en schakelde...

Het woedende vuur

Armoede en rijkdom
Nederlands

In de ochtend van 5 december 1791 zag de ongelukkige Lambertus Peumans uit Kuringen bij Hasselt zijn hoeve afbranden. Om hem te steunen leverden de schepenen van zijn dorp een verzoekschrift af aan de...

Merel Westrik

Verborgen Verleden
Nederlands

Presentatrice en journaliste Merel Westrik ontdekt in het Zeeuws Archief dat een voormoeder uit Vlissingen voor haar echtgenoot een overlijdensverklaring heeft aangevraagd bij de rechtbank in...

Sinterklaascadeaus uit 1575

Dagelijks leven
Nederlands

Sinterklaas is niet alleen een kindervriend, hij was vroeger ook de vriend van de kramers. Veel kramersgilden hadden Sint Nicolaas als patroonheilige. Zo ook in het Zeeuwse Arnemuiden. Veel spullen...

Losgeld voor een schipper

Handel en koloniën
Nederlands

Verzekering tegen slavernij. Dat was mogelijk in Broek in Waterland waar een fonds was opgericht om losgeld voor gevangen genomen zeelieden te kunnen betalen. Ook de echtgenote van een schipper...

Hulp van een heilige

Armoede en rijkdom
Nederlands

Liturgische aanwijzing voor wie door angst voor zonde bevangen is. Met verwijzing naar een bekende heilige.

Lekenbroeders in het klooster

Stad en land
Nederlands

Van het klooster Galilea Minor bij Monnickendam is een bijzonder handschrift bewaard gebleven, het zogenaamde Diversorium, met aantekeningen over allerlei onderwerpen. Onder andere zijn de...

Outfit van een schippersknecht

Dagelijks leven
Nederlands

Welke kleding droeg een zeeman in de eerste helft van de achttiende eeuw? Een antwoord op deze vraag komt soms uit onverwachte bron. Van de schippersknecht van de Harlinger veerman weten we meer door...

Met piek, musket of bijl

Oorlog en rampen
Nederlands

In het Rampjaar 1672 werd de Republiek van alle kanten bedreigd. Het was dus zaak om de verdediging op orde te brengen. Ook van het dorp Watergang werd in kaart gebracht wie zo nodig ingezet konden...

Stijve wind met vorst

Stad en land
Nederlands

Jacob Bouman was ‘landman’ in de Beemster. Uit de periode 1826-1875 zijn schriftjes bewaard gebleven waarin hij aantekeningen maakte over het weer. Deze tekst gaat over het winterweer in januari en...

Jan des Bouvrie

Verborgen Verleden
Nederlands

Interieurontwerper Jan des Bouvrie blijkt af te stammen van Jacob Reijnders die in 1762 aangesteld werd als organist te Monnikendam. Tevens was hij ‘klokkenist’, maar ook commissaris van het oude en...

Watersnood door kinderogen

Oorlog en rampen
Nederlands

De elfjarige Purmerender Jan Zuidland beschreef zijn ervaringen tijdens de watersnood in 1916 in een tweehonderd pagina's dik dagboek. Gedwongen hun huis te verlaten door het water, schuilden hij en...

De spa in de dijk

Armoede en rijkdom
Nederlands

Als boer met land grenzend aan de Waterlandse Zeedijk had je het niet makkelijk. Je moest ‘jouw’ stuk dijk onderhouden. Als dat niet meer lukte zat er niets anders op dan de spa in de dijk te steken...

Ter beschikking aan de wetenschap

Misdaad en straf
Nederlands

Als veroordeeld misdadiger kon je eindigen op het galgenveld in Monnikendam. Maar het was ook mogelijk dat jouw lichaam naar Leiden vervoerd werd om gebruikt te worden bij de openbare anatomieles van...

Boeren in de Beemster

Stad en land
Nederlands

In 1758 werd de inventaris opgemaakt van de bezittingen van boerenechtpaar Moerbuijk-Hulstman in de Beemster. Wil je meer weten over de dieren en de gereedschappen op de boerderij? Je vind het in deze...

Esther Verhoef

Verborgen Verleden
Nederlands

Pieter Antonius Lucas, de verre voorvader van schrijfster Esther Verhoef, had een bewogen leven. In en uit de Franse en Nederlandse militaire dienst, op veldtocht naar Spanje en berecht worden vanwege...

Genezenverklaring uit Jisp

Dagelijks leven
Nederlands

Waarschijnlijk nodig om weer aan het werk te kunnen gaan, deze genezenverklaring van Jan Tijszoon opgesteld door de burgemeester van Jisp in 1674. In het Noord-Hollandse Jisp was de familie Ploegher...

Edammer kaas naar Bordeaux

Handel en koloniën
Nederlands

Kaas is al heel lang een belangrijk exportproduct, vooral de Edammer kazen waren gewild. In de notariële archieven vind je daar de bewijzen van terug. Zo liet Jan Teengs, schepen van Edam, in 1748...

Sokken voor Piet

Oorlog en rampen
Nederlands

Piet Grandiek uit Wormer verbleef tijdens de Tweede Wereldoorlog als dwangarbeider in Duitsland. Uit die periode zijn brieven en kaartjes aan en van Piet bewaard gebleven waaronder dit briefje van...

Ferry Mingelen

Verborgen Verleden
Nederlands

Ferry Mingelen ontdekt dat zijn voorouder eind negentiende eeuw werd opgenomen in een psychiatrische instelling. Willem Wolffram had zichzelf volledig uitgeput bij het organiseren van een dejeuner...

Kalvermarkt verplaatst

Stad en land
Nederlands

De markt van Purmerend is eeuwen lang een begrip geweest. Het stadsbestuur heeft heel wat keren een keur uitgevaardigd om de handel in goede banen te leiden. In 1696 bijvoorbeeld werd de...

lenteschoonmaak in het veld

Dagelijks leven
Nederlands

In de achttiende eeuw was het in de dorpen van Haspengouw gebruikelijk dat na de winter de wegen en de beken een onderhoudsbeurt kregen. Bomen en hagen werden gesnoeid en beken werden uitgediept...

Sonder gesanck ofte geklanck!

Dagelijks leven
Nederlands

In Meldert in Belgisch Limburg was het in het begin van de achttiende eeuw de gewoonte dat een (jonge) knecht of meid die voor een andere baas ging werken, feestelijk werd ingehaald. Hun hebben en...

Jennifer Hoffman

Verborgen Verleden
Nederlands

De voorvader van actrice Jennifer Hoffman was borgemeester van Veghel. Hij bleek in 1629, in de periode dat 's-Hertogenbosch belegerd werd door Frederik-Hendrik, een bijzondere rol te hebben gespeeld...

Paasbrief

Dagelijks leven
Nederlands

Cornelis Ploeger uit Broek in Waterland schreef in 1765 deze mooie Paasbrief. Wellicht als proeve van zijn kunnen? Het was in met name de 18e eeuw gebruikelijk dat kinderen rond feestdagen als Pasen...

Een stadsbestuur roept de hulp van een pestmeester in, 1623

Oorlog en rampen
Nederlands

In de tweede helft van 1623 werden de inwoners van Herk-de-Stad in Belgisch Limburg door een dodelijke en besmettelijke ziekte getroffen. Het duurde tot december voordat de stadsmagistraat een akkoord...

Keizersnede in 1796

Van wieg tot graf
Nederlands

Toen pastoor Schoenmaeckers van Opheers in 1796 opgeroepen werd om de laatste sacramenten toe te dienen aan een jonge vrouw, vonden de chirurgijn en hij dat zij ook moesten doen wat kon om haar...

Vlaaiendag

Dagelijks leven
Nederlands

Limburg staat onder andere bekend om zijn vlaaien. Nu hebben die lekkernijen een lange ontwikkeling gekend om te worden tot hoe we ze vandaag kennen. Alhoewel onderstaande achttiende-eeuwse recepten...

Toffe gast die Floris (2020)

Wedstrijdteksten
Nederlands

Graaf Floris V, 'der keerlen God', stelt de burgers van Haarlem gerust door garant te staan voor een borgstelling.

Loon naar werken (2020)

Wedstrijdteksten
Nederlands

Een schoolmeester uit een Zeeuws dorpje krijgt zijn traktement voor verleende diensten in de kerk uitbetaald door de rentmeester der geestelijke goederen.

Maagdenverklaring (2020)

Wedstrijdteksten
Nederlands

Een dienstbode uit een dorpje in Noord-Brabant verklaart dat zij nooit gemeenschap heeft gehad met haar werkgever, een eerlijk en net persoon, op wiens handel en wandel niets valt aan te merken.

Burenruzie

Misdaad en straf
Nederlands

Onderstaand proces-verbaal uit 1845 vertelt het verhaal van een negentiende-eeuwse burenruzie in IJzeren (Zuid-Limburg). Pieter Vollers en Fransis Herben kregen het met elkaar aan de stok na een...

'Opstel van Afkompste'

Van wieg tot graf
Nederlands

In 1779 zet Petronella Touns 'naar mijn beste geheugen' haar voorouders op papier, om voor 'erfenisse als andersints' te dienen. Kun jij achterhalen van wie ze afstamt? Dit is een gedeelte van de...

O zo verliefd!

Dagelijks leven
Nederlands

Hij stroomt over van liefde en godsvrucht en stort zijn hart uit op papier. Een brief waardig om op Valentijnsdag getranscribeerd te worden.

Soliciteren in de 18de eeuw

Dagelijks leven
Nederlands

Nadat schoolmeester Pipelers van Borgloon zijn ontslag aangeboden heeft, solliciteert J.B. Castelott voor die betrekking.

Een onachtzame varkenshoeder

Dagelijks leven
Nederlands

De stedelijke varkenshoeder van Bilzen zag zich in 1733 verplicht om een vergoeding te betalen aan de bezitter van een varken dat verdronken was terwijl hij er op had moeten passen.

Vaderlijke plichten

Van wieg tot graf
Nederlands

In 1648 besloot de stadsmagistraat van Borgloon het jongste kind van Frans Kelles op kosten van de stad uit te besteden. Voor de twee oudsten moest hij zelf zorgen.

Van hekserij tot verlopen weerwolven

Dagelijks leven
Nederlands

Met halloween voor de deur zullen de griezelfiguren de revue weer passeren. Nu vinden we die leuk, maar owee als je er vroeger voor werd uitgescholden! Hekserij en andere onnatuurlijke zaken troffen...

Sint Maarten

Dagelijks leven
Nederlands

De tekst hieronder betreft een aanbesteding voor het maken van een constructie onder het orgel in de Domkerk, die gewijd is aan Sint Maarten. Met als beloning: een aflaat van Sint Maarten.

Wolfsbescherming

Stad en land
Nederlands

Wolven waren een grote bedreiging voor kleine boeren. Machteloos zagen zij soms toe hoe hun kuddes werden aangevallen. In 1744 besloten de inwoners van Helden zich samen voor de kosten garant te...

Palingoproer

Misdaad en straf
Nederlands

Tijdens het Palingoproer van 1886 in de Amsterdamse Jordaan wordt Jan Baars opgepakt. Volgens de politie heeft Jan met socialistische motieven deelgenomen aan het oproer. Eenmaal in de gevangenis...

Een roep op de daders

Misdaad en straf
Nederlands

Gerechtsbode Jan Haeken van Heks meldt dat hij heeft bekendgemaakt dat diegenen die in beslag genomen mutsaarden hebben weggenomen, zich samen met de aanstokers van die misstap bij het gerecht moeten...

Oranje in het Luikerland

Oorlog en rampen
Nederlands

In 1568 trekken Willem van Oranje en zijn medestanders door het vorstendom Luik naar Brabant. Anders dan verhoopt blijken zij daar niet welkom.

Laet varen die Guesen

Oorlog en rampen
Nederlands

Een liedjesschrijver uit de omgeving van de abdij van Sint-Truiden waarschuwt zijn streekgenoten tegen de listen van de Geuzen.

Plunderingen in Schotse wateren

Oorlog en rampen
Nederlands

In 1616 begeleiden twee Hollandse oorlogsschepen de haringvloot bij Schotland. De bemanning zou zich schuldig gemaakt hebben aan plunderingen op onder andere Orkney. Lees hier meer over de...

Ontsnapt uit Maastricht

Misdaad en straf
Nederlands

De Duitser Stephan Will, een professional in het in- en uitbreken, werd in 1913 tot drie jaar cel veroordeeld voor een aantal inbraken rondom Maastricht. Daar legde hij zich echter niet bij neer en...

Thuis bierbrouwen

Stad en land
Nederlands

Als Jan Grijnen, wonende in de Boekend bij Blerick, een aanvraag doet om thuis bier te mogen brouwen zijn er wel enkele bedenkingen bij het Hof van Gelder. Hij woont immers niet aan een doorgaande weg...

Alex Klaassen

Verborgen Verleden
Nederlands

Peter Bungeners, voorvader van cabaretier Alex Klaassen, laat na overlijden goederen na aan zijn vrouw en vele kinderen. In deze memorie van successie lees je wie en wat precies. (Let op dat je het...

Waarschouwinge tegens het Vastenavond houden

Dagelijks leven
Nederlands

Niet iedereen houdt van carnaval, maar sommigen maken het wel heel bont. In 1756 werd een plakkaat uitgevaardigd in het Land van Valkenburg tegen het verkleed over straat gaan. Lees hier meer.

Gerrit Zalm

Verborgen Verleden
Nederlands

Begin negentiende eeuw wordt de grootouder van oud minister van Financiën Gerrit Zalm op de vingers getikt voor zijn buitensporige gedrag. Hieronder een klein stukje tekst uit de beroepszaak van de...

Vrolijk Nieuwjaar!

Dagelijks leven
Nederlands

Een lid van de Veerse rederijkerskamer ‘Missus scholieren’ probeerde zijn pen met het rijmen van een Nieuwjaarswens. Alle begin is moeilijk…

Nieuwjaarsmaaltijd in Veere

Stad en land
Nederlands

In het Zeeuwse Veere werd op Nieuwjaarsdag een Nieuwjaarsmaaltijd georganiseerd voor de notabelen van de stad. Stadssecretaris Pieter de Vos maakte de tafelschikking.

(wan)orde in de archieven deel II

Stad en land
Nederlands

Secretarissen van schepenbanken hadden in het Ancien Regime een doorsnee baan. Ze redigeerden en schreven voornamelijk verslagen van de terechtzittingen, getuigenverhoren en akten. Het bij de hand...

(wan)orde in de archieven

Stad en land
Nederlands

In het Ancien Regime werd Maastricht bestuurd door twee heren, de bisschop van Luik en de hertog van Brabant. Later nam de Republiek de plaats van de hertog in. Het hoger beroep bij rechtspraak was in...

Een godvruchtig nieuwjaar gewenst van Philippe de Rijckhol

Dagelijks leven
Nederlands

Op 31 december 1814 wenst Phillipe de Rijckhol zijn moeder op godvruchtige wijze een fijn nieuwjaar. Hij hoopt op die zo verlangde vrede, na jaren van Franse bezetting en oorlogen tegen Napoleon.

Frank Visser

Verborgen Verleden
Nederlands

In de familiegeschiedenis van rijdende rechter Frank Visser komt een ‘pestlijder’ voor. Deze voorouder uit Utrecht werd op 9 april 1627 aldaar begraven. Kijk hier de aflevering met Frank Visser in de...

Peter van der Vorst

Verborgen Verleden
Nederlands

Michiel Janssen van Vorst had behoefte aan een verklaring van goed gedrag en de schepenen van Terhijeden verstrekten die aan hem in 1676. Deze tekst is gebruikt in de serie Verborgen Verleden die ging...

Astrid Kersseboom

Verborgen Verleden
Nederlands

Soms ben je in een gekke bui. Je koopt iets en daar koppel je een weddenschap aan vast. Onderwerp van de weddenschap: komt er een wapenstilstand tussen Spanje en de Republiek in de komende drie jaar...

De beschermbrief van prins Frederik Hendrik

Oorlog en rampen
Nederlands

Tussen juni en augustus 1632 lag het leger van Prins Frederik Hendrik voor Maastricht. Uiteindelijk zou de stad voor hem zwichten, maar zo'n beleg brengt natuurlijk moeilijke tijden met zich mee. Zo...

Illegaal turfsteken in de Peel

Stad en land
Nederlands

Turf is lang een van de voornaamste brandstoffen geweest en daardoor zeer kostbaar. Zeker in de Peel, waar het al eeuwen op bescheiden schaal en later in grote hoeveelheden gestoken werd. Het wordt...

Beestenbende

Dagelijks leven
Nederlands

Onalledaags gedierte trok vroeger zodanig bekijks dat er een goede stuiver aan te verdienen viel. Bij de stress van die arme beestjes werd nog niet stilgestaan.

Slingeraap

Handel en koloniën
Nederlands

Deze tekening van een slingeraap maakt deel uit van een serie tekeningen van de kunstenaar Frans Post. Post, die tussen 1637-1644 in Nederlands-Brazilië werkte in het gevolg van gouverneur Johan...

Ik wil de minste niet weezen

Van wieg tot graf
Nederlands

Dominee Stephanus Hanewinckel staat bekend om zijn scherpe pen en harde oordeel over het katholieke Brabant. Maar op zijn verjaardag werd hij op lieve gedichten getrakteerd.

Karin Bloemen

Verborgen Verleden
Nederlands

In het elfde seizoen van Verborgen Verleden werd de stamboom van Karin Bloemen uitgezocht. Haar overgrootmoeder blijkt een patiënt te zijn geweest van het psychiatrisch ziekenhuis Duin en Bosch in...

Joyrijden met een koets

Misdaad en straf
Nederlands

Daniël Soete uit het Zeeuwse Biggekerke maakt het in 1634 wel erg bont. In zwaar beschonken toestand klimt hij op een koets en maakt een dollemansrit door het dorp tot aan de slagboom. Die is daar...

Zeeheldenloon

Oorlog en rampen
Nederlands

Zeehelden moeten zich gewoon, net als iedereen die door de Staten van Zeeland wordt betaald, melden bij de Zeeuwse Rekenkamer om hun loon in ontvangst te nemen. Zo ook Joos de Moor, die 1603 een...

Ruzie op de plantage

Handel en koloniën
Nederlands

Twee commandeurs in de Zeeuwse koloniën verschillen van mening over de rechtmatigheid van de inzet van tot slaaf gemaakten op de plantage. Volgens de een is daarvoor bij contract toestemming gegeven...

Terreuraanslag op Lillo?

Oorlog en rampen
Nederlands

In 1621 ontsnapt Fort Lillo ternauwernood aan een heuse aanslag! Direct na afloop van het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) komen bij de Staten van Zeeland berichten binnen over een terreuraanslag...

Zondagsrust?

Misdaad en straf
Nederlands

In het Zeeuwse Veere hield de stadsregering streng toezicht op het eerbiedigen van de zondagsrust, zoals verordonneerd in het Placaet van Politie. Wie zich daar niet aan hield, werd streng gestraft...

Kloekmoedig oordelen

Misdaad en straf
Nederlands

De vroede vaderen van de Zeeuwse smalstad Arnemuiden beginnen en eindigen de zittingen van de vierschaar altijd met gebed. Ze vragen vooraf bijstand om zonder aanzien des persoons recht te spreken en...

Heilige wandel

Van wieg tot graf
Nederlands

Wat te doen als je een onwettig kindje hebt gekregen, het wilt laten dopen, maar de vader in alle toonaarden blijft ontkennen dat hij ooit iets met je te maken heeft gehad? Dan trek je zelf maar het...

Mopperende zeeheld

Oorlog en rampen
Nederlands

Een van de beroemdste Zeeuwse zeehelden is Michiel de Ruyter. Een dag na de Tweedaagse Zeeslag ligt hij met zijn vloot voor de kust van Walcheren en moppert in een brief over de slechte staat van de...

Mensenhandel

Handel en koloniën
Nederlands

De Middelburgse Commercie Compagnie leverde een flink aandeel in de Zeeuwse slavenhandel. In een negotieboek hield de kapitein van een slavenschip precies bij welke goederen hij met Afrikaanse...

Zilt recept tegen hondsdolheid

Dagelijks leven
Nederlands

De Zeeuwse oesters zijn wereldberoemd. De meest gangbare soort is de holle, met een bolle schelp. En precies díe soort heb je nodig voor een medicijn tegen hondsdolheid. Succes verzekerd! De patiënt...

Garnalenbrood, een Zeeuwse lekkernij

Dagelijks leven
Nederlands

Mmm, garnalenbrood! Daar likten ze vroeger hun vingers bij af. Toen er nog geen visquota waren, visten de Zeeuwse garnalenvissers er lustig op los. In veel Zeeuwse kookboekjes vind je recepten waarin...

Belangrijke brief

Handel en koloniën
Nederlands

Mr. Marinissen uit Veere is namens de Kamer Zeeland van de West-Indische Compagnie aanwezig bij een vergadering van de Heren Tien. Er is onenigheid. Dan krijgt hij een belangrijke brief uit Zeeland...

Vrouwengratie op het schavot deel II

Van wieg tot graf
Nederlands

Gered door de vrouwe, wordt er geen tijd meer verspild. Op het schavot waar zojuist nog een onthoofding plaats zou vinden, wordt nu voor het toegestroomde publiek een volwaardige huwelijksceremonie...

Paul Haenen

Verborgen Verleden
Nederlands

De familie van Paul Haenen is gedurende enkele eeuwen een echte Maastrichtse familie. Zijn voorouders zijn veelal werkzaam geweest als goudsmeden. In deze brief krijgt Johannes L. D. Haenen, die...

Brand in Haarlem

Oorlog en rampen
Nederlands

Op 23 oktober 1576 woedde er een brand in Haarlem. In totaal werden 467 huizen door de brand verwoest.

Een lot uit de loterij

Dagelijks leven
Nederlands

In 1606 werd in Haarlem een loterij gehouden om met de opbrengst het Oudemannenhuis op te richten. Bijzonder is dat bij de inschrijving een zelfbedacht uniek rijmpje van de koper werd toegevoegd. De...

Vrouwengratie op het schavot in 1651

Van wieg tot graf
Nederlands

Het zal je maar gebeuren. Op het moment dat je terechtgesteld wordt valt een vrouw voor je op de knieën. Huilend bid en smeekt ze het gerecht om met je te mogen trouwen. En het heeft nog effect ook!

De barre winter van 1740

Oorlog en rampen
Nederlands

Het was in 1740 zo koud dat de gehele Maas dichtvroor. Het was volgens het KNMI het koudste jaar van de afgelopen 300 jaar. Maar de Maas was niet het enige dat bevroor....

In dienst bij 'Napolion'

Oorlog en rampen
Nederlands

Mathus Banens schrijft in 1813 naar huis, vanuit Parijs waar hij opgeleid wordt tot onderofficier. Over wat hij allemaal meemaakt sinds hij dienst nam in het Franse leger, maar vooral ook om te vragen...

Voortvluchtige bokkenrijder berecht

Misdaad en straf
Nederlands

Leonard Didden wordt, ondanks dat hij voortvluchtig is, in 1777 toch veroordeeld als een lid van die 'berugde en godlooze bende.'

Rechtszaak tegen het dood lichaam van Jan Schreurs

Misdaad en straf
Nederlands

De dood is niet altijd het einde. Zeker niet voor vermeende misdadigers die daarmee aan de wet willen ontsnappen...

Recepten voor alle kwalen

Dagelijks leven
Nederlands

In dit register van het OLV Kapittel te Maastricht zijn in de 17e en 18e eeuw allerlei recepten genoteerd voor de meest uiteenlopende kwalen. De werking daarvan is voor de meeste bewezen. In het...

"Man zonder slaap"

Stad en land
Nederlands

De Haarlemmer Gaspard van Breugel verzamelde affiches van en over de Haarlemse kermis. In zijn plakboek schreef hij er ook teksten bij. Eén van de affiches gaat over de zesentwintigjarige Fransman...

Kalfskopsoep

Dagelijks leven
Nederlands

In de achttiende eeuw wisselden enkele dames aan de hand van een receptenboekje kookideeën met elkaar uit. Mimi Hooft schreef een recept voor kalfskopsoep.

Bevrijding!

Oorlog en rampen
Nederlands

In haar dagboek beschrijft Elisabeth Keppel Krelage-Hesselink hoe zij de dagen van de bevrijding heeft beleefd in Haarlem. Elisabeth is getrouwd met Ernst Heinrich Krelage, directeur van één van de...

Aangespoeld lijk

Van wieg tot graf
Nederlands

Hoewel Nederland niet deelneemt aan de Eerste Wereldoorlog, doet de Eerste Wereldoorlog wel Nederland aan. Zo spoelt in Zandvoort in 1917 het lichaam aan van een zwarte Zuid-Afrikaan, één van de...

Kermisgasten

Stad en land
Nederlands

De burgemeester van Haarlem geeft in 1740 toestemming aan diverse personen om hun bezienswaardigheden tentoon te stellen.

Onleesbare charter

Dagelijks leven
Nederlands

In een akte uit 1476 wordt een bijzondere reden gegeven voor een onleesbare charter.

Het meisje Nannie

Handel en koloniën
Nederlands

Het meisje Nannie werd door de heer Kierhaan te Paramaribo gekocht van mevrouw Fonseca. Twee jaar later werd Nannie cadeau gedaan aan zijn huishoudster Johanna Medea. Deze overdracht heeft Kierhaan...

Gesmokkelde lapjes

Oorlog en rampen
Nederlands

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is op het Haarlemse gemeentehuis de ‘Stadhuisgroep’ actief. Dit is een verzetsgroep die onder andere illegaal voedselbonnen en valse persoonsbewijzen verspreidt onder...

Hoornse Taartmoord

Misdaad en straf
Nederlands

Nog één borrel drinkt Johannes Beek in een Haarlemse tapperij. Dan opent hij zijn net gekochte ‘gelaagde taart’, pakt zijn meegebrachte rattenkruid en strooit het tussen twee lagen. Een begeleidend...

Het Beleg van Haarlem

Oorlog en rampen
Nederlands

Tijdens het zeven maanden durende beleg van Haarlem door de Spanjaarden in 1572/1573 worden er bijna elke dag kanonskogels afgevuurd op de stad. Een onbekend persoon heeft een soort ooggetuigenverslag...

Mark Tuitert

Verborgen Verleden
Nederlands

Schaatser Mark Tuitert wilde familieonderzoek doen. Het intrigeerde hem dat hij van zijn moeders zijde joodse voorouders heeft. Bij het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven kreeg hij een mooi...

Arjen Lubach

Verborgen Verleden
Nederlands

Presentator Arjen Lubach ontdekt dat zijn overgrootvader Obbe Norbruis een buitenechtelijke verhouding met ene Madeliefje zou hebben gehad. Althans, daar werd hij van beschuldigd. In deze brief worden...

Claudia de Breij

Verborgen Verleden
Nederlands

Eind 17de-eeuw komen de voorouders van cabaretiére Claudia de Breij van Vreeswijk naar Utrecht. Ze heetten toen nog Breij en geen De Breij, getuige deze akte uit 1693. De uitzending kun je ook nog...

Signalementen van landlopers en ander gespuis

Misdaad en straf
Nederlands

In een proces voor de schepenbank van Hilvarenbeek komen verschillende landlopers voorbij met hun signalement. Een bijzondere serie van vagebonden met hun bijnamen en een korte beschrijving van...

Marc-Marie Huijbregts

Verborgen Verleden
Nederlands

In het tweede seizoen van Verborgen Verleden werd de stamboom van Marc-Marie Huijbregts onder handen genomen. Hij bleek onder meer af te stammen van Ariken Wouter Lambert Nijs die in 1599 werd...

  • Meer laden
Deze website is een initiatief van
Ontwikkeling
Styling
2e prijs jury & 3e prijs publiek
Vragen of suggesties?

Mail ons via info@watstaatdaer.nl

contact & informatie
Opmerking