Overslaan en naar de inhoud gaan
Home

Hoofdnavigatie

  • Oefenen
  • Forum
  • Uitleg

Complete teksten

Eedaflegging voor burgemeester, schepenen en tresorier

Stad en land
Nederlands
Iemand die een openbare functie aanvaardt, legt gewoonlijk een ambtseed af. Een eed is een plechtige verklaring dat men iets zal doen. Ook in de periode voor 1811 moesten overheidsdienaren een eed...

Brief van Anna Maria van Schurman

Dagelijks leven
Latijn
In 1645 stuurt Anna Maria van Schurman een brief aan Johannes Smetius over zijn boek Oppidum Batavorum en zijn collectie van Romeinse oudheden. Zij spreekt haar bewondering uit en bedankt Smetius voor...

Verwondingen na een aanval van een 'vreede' stier, 1656

Dagelijks leven
Nederlands
Terheijden, 15 juli 1656. Op die dag wordt de chirurgijn geroepen bij het ziekbed van een tachtigjarige vrouw, die is aangevallen door een 'vreede' stier. Ze heeft behoorlijk wat kwetsuren, die in de...

Het 'horlogie' van Hilvarenbeek, 1653

Dagelijks leven
Nederlands
In deze akte uit het archief van het dorpsbestuur van Hilvarenbeek kun je lezen hoe de schepenen een overeenkomst aangaan met 'horlogemaker' Hendrik vanden Ende voor het onderhoud van de torenklok...

Troebelen tijdens het Twaalfjarige Bestand

Oorlog en rampen
Nederlands
Oisterwijk, het jaar 1611. De wapenstilstand tussen de Spaanse en de Staatse troepen is al enkele jaren oud. Er wordt niet of nauwelijks gevochten tussen beide partijen. Maar rustig is het allerminst...

Veedieven in Donegall in 1691 / Cattle thieves in Donegall in 1691

Oorlog en rampen
Engels
NL: In 1690 begon koning Willem III zijn campagne in Ierland. Eén van zijn officieren was Godard van Reede. Zo kwam veel correspondentie en administratie van deze militaire campagne terecht in het...

Papen in Baarschot, 1682

Misdaad en straf
Nederlands
In 1682 wordt de in Baarschot wonende Jan van Dun veroordeeld tot een boete van 200 gulden omdat hij zijn huis in Mierde heeft laten gebruiken ' tot de exercitie v an de pauselijke supersticie'. Bron...

Pensioen voor Pivioen

Van wieg tot graf
Nederlands
Jacques Pivioen is 40 jaren. Hij wil zich verblijden in zijn oude dagen. Zijn pensioen is nog niet geregeld. Daarvoor richt hij zich tot het stadsbestuur van Nijmegen. Dat heeft hij vroom gediend als...

Boodschappenlijst uit Oisterwijk, 1673

Dagelijks leven
Nederlands
Regionaal Archief Tilburg, Archief 845 Dorpsbestuur van Oisterwijk, 1390-1814: invnr. 450 "Lyste van 't gene de dingbancke van Oysterwyck weeckelyck ten minste van doen hebben voor hare ingesetenen...

De verleiding van de duivel

Van wieg tot graf
Nederlands
De schoenmakersdochter Elisabeth Strouven stichtte in Maastricht een devote gemeenschap voor vrouwen. Lijsbeth Dries, de dochter van de burgemeester, sloot zich bij Strouvens gemeenschap aan, maar...

Ook op zee is het niet veilig (2022)

Wedstrijdteksten
Nederlands
Tijdens een oorlog wordt de strijd niet alleen op het land uitgevochten, ook op zee is het niet veilig. Een gewone handelsreis kan dan heel verkeerd aflopen, zoals deze attestatie laat zien.

Een exotisch trauma als excuus (2022)

Wedstrijdteksten
Nederlands
Na een gewelddadig incident wordt Adriaan de Scheppere door een raadsheer van de Raad van Vlaanderen op de rooster gelegd. In een poging zijn hachje te redden rechtvaardigt de verdachte tijdens dat...

De geboorte van Ardt Schaetzen

Dagelijks leven
Nederlands
In de 17de eeuw schreef Arnold Schaetzen, een voorname Tongerse aristocraat uit Tongeren, deze familiekroniek. Het is een soort dagboek waarin hij de kindertijd van zijn acht kinderen met zijn eerste...

Weduwe met brandmerk op haar rug

Misdaad en straf
Nederlands

Cathalina Peters heeft kant gestolen en wordt opgepakt. Tijdens het verhoor in de gevangenis verklaart zij weduwe te zijn en ook al eens ergens anders iets gestolen te hebben. Dat blijkt wel uit het...

Diefstal tijdens de vrede van Nijmegen

Misdaad en straf
Nederlands

Grietje Keyen was tijdens de periode van onderhandelingen die zou leiden tot de Vrede van Nijmegen, dienstmeisje in de hofhouding van de ambassadeur van Denemarken in de Burchtstraat. Grietje had in...

Wolf in 's Gravenmoer

Dagelijks leven
Nederlands

De wolf is al weer enkele jaren een vaste waarde in Nederland. De meningen over de wolf lopen nogal uiteen: de een is blij dat de wolf, na eeuwen afwezig te zijn geweest, weer terug is in Nederland...

Burgerbrief als oudedagsvoorziening

Van wieg tot graf
Nederlands

Koopman Willem Berndts kan zijn burgerbrief van Nijmegen gebruiken in de handel. Voor zijn nakomelingen is de brief de toegang tot een goede oudedagsvoorziening in het Burgergasthuis.

Bezette stad

Oorlog en rampen
Nederlands

In september 1692 veroverde een Noord-Nederlands leger de Vlaamse stad Veurne, die in 1667 door Lodewijk XIV was ingenomen, op de Fransen. Op de vierentwintigste van die maand gaf de Staatse...

Verhuizing in de tijd

Dagelijks leven
Nederlands

Advocaat Johan van Someren in Dordrecht aanvaardt de benoeming tot pensionaris van Nijmegen. In een brief aan het stadsbestuur laat hij weten dat hij op 1 mei 1655 uit Dordt zal verhuizen. Het...

De miraculeuze madonna van Kortrijk

Stad en land
Nederlands

In 1636 werd de Kortrijkse metselaar Jan van Neste geplaagd door een duistere macht. Zijn echtgenote besloot daarom de hulp van het miraculeuze beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Groeninge in te roepen...

De vrouw met de baard

Stad en land
Nederlands

In 1659 konden de inwoners van Brugge zich vergapen aan een bijzonder schouwspel. In de schermschool van de stad kon men namelijk tegen betaling naar een dame met weelderige gezichtsbeharing gaan...

Twist over priesters

Van wieg tot graf
Nederlands

Op het platteland aan de zuidgrens van de Nederlanden zijn er meningsverschillen over welke priesters een functie in de kerk mogen vervullen. In deze tekst zie je dat deze kwestie ook op hoog niveau...

Een geplunderde woning in Hasselt

Van wieg tot graf
Nederlands

Kort voor 1670 besliste het stadsbestuur van Hasselt dat Gielis Vandenbergh en zijn echtgenote hun huis moesten verlaten. Daar had immers de pest geheerst. Toen zijn weduwe een tijd later weer in haar...

Een kundige chirurgijn

Van wieg tot graf
Nederlands

In 1671 leverden de schepenen van Gingelom een attestatie af over de bekwaamheid van de chirurgijn in hun dorp. Met het wegsnijden van een gezwel uit de borst van een ingezetene, en vervolgens haar...

Ongewenst vaderschap

Van wieg tot graf
Nederlands

In de zomer van 1691 werd in het kleine dorp Opleeuw bij Borgloon gefluisterd dat het kind dat Mechel Dunbiers verwachtte, wellicht van Wolter Smets was. Wolter was daarvan niet gediend, en schakelde...

Losgeld voor een schipper

Handel en koloniën
Nederlands

Verzekering tegen slavernij. Dat was mogelijk in Broek in Waterland waar een fonds was opgericht om losgeld voor gevangen genomen zeelieden te kunnen betalen. Ook de echtgenote van een schipper...

Met piek, musket of bijl

Oorlog en rampen
Nederlands

In het Rampjaar 1672 werd de Republiek van alle kanten bedreigd. Het was dus zaak om de verdediging op orde te brengen. Ook van het dorp Watergang werd in kaart gebracht wie zo nodig ingezet konden...

De spa in de dijk

Armoede en rijkdom
Nederlands

Als boer met land grenzend aan de Waterlandse Zeedijk had je het niet makkelijk. Je moest ‘jouw’ stuk dijk onderhouden. Als dat niet meer lukte zat er niets anders op dan de spa in de dijk te steken...

Genezenverklaring uit Jisp

Dagelijks leven
Nederlands

Waarschijnlijk nodig om weer aan het werk te kunnen gaan, deze genezenverklaring van Jan Tijszoon opgesteld door de burgemeester van Jisp in 1674. In het Noord-Hollandse Jisp was de familie Ploegher...

Kalvermarkt verplaatst

Stad en land
Nederlands

De markt van Purmerend is eeuwen lang een begrip geweest. Het stadsbestuur heeft heel wat keren een keur uitgevaardigd om de handel in goede banen te leiden. In 1696 bijvoorbeeld werd de...

Jennifer Hoffman

Verborgen Verleden
Nederlands

De voorvader van actrice Jennifer Hoffman was borgemeester van Veghel. Hij bleek in 1629, in de periode dat 's-Hertogenbosch belegerd werd door Frederik-Hendrik, een bijzondere rol te hebben gespeeld...

Een stadsbestuur roept de hulp van een pestmeester in, 1623

Oorlog en rampen
Nederlands

In de tweede helft van 1623 werden de inwoners van Herk-de-Stad in Belgisch Limburg door een dodelijke en besmettelijke ziekte getroffen. Het duurde tot december voordat de stadsmagistraat een akkoord...

Loon naar werken (2020)

Wedstrijdteksten
Nederlands

Een schoolmeester uit een Zeeuws dorpje krijgt zijn traktement voor verleende diensten in de kerk uitbetaald door de rentmeester der geestelijke goederen.

Vaderlijke plichten

Van wieg tot graf
Nederlands

In 1648 besloot de stadsmagistraat van Borgloon het jongste kind van Frans Kelles op kosten van de stad uit te besteden. Voor de twee oudsten moest hij zelf zorgen.

Van hekserij tot verlopen weerwolven

Dagelijks leven
Nederlands

Met halloween voor de deur zullen de griezelfiguren de revue weer passeren. Nu vinden we die leuk, maar owee als je er vroeger voor werd uitgescholden! Hekserij en andere onnatuurlijke zaken troffen...

Een roep op de daders

Misdaad en straf
Nederlands

Gerechtsbode Jan Haeken van Heks meldt dat hij heeft bekendgemaakt dat diegenen die in beslag genomen mutsaarden hebben weggenomen, zich samen met de aanstokers van die misstap bij het gerecht moeten...

Plunderingen in Schotse wateren

Oorlog en rampen
Nederlands

In 1616 begeleiden twee Hollandse oorlogsschepen de haringvloot bij Schotland. De bemanning zou zich schuldig gemaakt hebben aan plunderingen op onder andere Orkney. Lees hier meer over de...

Thuis bierbrouwen

Stad en land
Nederlands

Als Jan Grijnen, wonende in de Boekend bij Blerick, een aanvraag doet om thuis bier te mogen brouwen zijn er wel enkele bedenkingen bij het Hof van Gelder. Hij woont immers niet aan een doorgaande weg...

Nieuwjaarsmaaltijd in Veere

Stad en land
Nederlands

In het Zeeuwse Veere werd op Nieuwjaarsdag een Nieuwjaarsmaaltijd georganiseerd voor de notabelen van de stad. Stadssecretaris Pieter de Vos maakte de tafelschikking.

(wan)orde in de archieven deel II

Stad en land
Nederlands

Secretarissen van schepenbanken hadden in het Ancien Regime een doorsnee baan. Ze redigeerden en schreven voornamelijk verslagen van de terechtzittingen, getuigenverhoren en akten. Het bij de hand...

Frank Visser

Verborgen Verleden
Nederlands

In de familiegeschiedenis van rijdende rechter Frank Visser komt een ‘pestlijder’ voor. Deze voorouder uit Utrecht werd op 9 april 1627 aldaar begraven. Kijk hier de aflevering met Frank Visser in de...

Peter van der Vorst

Verborgen Verleden
Nederlands

Michiel Janssen van Vorst had behoefte aan een verklaring van goed gedrag en de schepenen van Terhijeden verstrekten die aan hem in 1676. Deze tekst is gebruikt in de serie Verborgen Verleden die ging...

Astrid Kersseboom

Verborgen Verleden
Nederlands

Soms ben je in een gekke bui. Je koopt iets en daar koppel je een weddenschap aan vast. Onderwerp van de weddenschap: komt er een wapenstilstand tussen Spanje en de Republiek in de komende drie jaar...

De beschermbrief van prins Frederik Hendrik

Oorlog en rampen
Nederlands

Tussen juni en augustus 1632 lag het leger van Prins Frederik Hendrik voor Maastricht. Uiteindelijk zou de stad voor hem zwichten, maar zo'n beleg brengt natuurlijk moeilijke tijden met zich mee. Zo...

Beestenbende

Dagelijks leven
Nederlands

Onalledaags gedierte trok vroeger zodanig bekijks dat er een goede stuiver aan te verdienen viel. Bij de stress van die arme beestjes werd nog niet stilgestaan.

Slingeraap

Handel en koloniën
Nederlands

Deze tekening van een slingeraap maakt deel uit van een serie tekeningen van de kunstenaar Frans Post. Post, die tussen 1637-1644 in Nederlands-Brazilië werkte in het gevolg van gouverneur Johan...

Joyrijden met een koets

Misdaad en straf
Nederlands

Daniël Soete uit het Zeeuwse Biggekerke maakt het in 1634 wel erg bont. In zwaar beschonken toestand klimt hij op een koets en maakt een dollemansrit door het dorp tot aan de slagboom. Die is daar...

Zeeheldenloon

Oorlog en rampen
Nederlands

Zeehelden moeten zich gewoon, net als iedereen die door de Staten van Zeeland wordt betaald, melden bij de Zeeuwse Rekenkamer om hun loon in ontvangst te nemen. Zo ook Joos de Moor, die 1603 een...

Ruzie op de plantage

Handel en koloniën
Nederlands

Twee commandeurs in de Zeeuwse koloniën verschillen van mening over de rechtmatigheid van de inzet van tot slaaf gemaakten op de plantage. Volgens de een is daarvoor bij contract toestemming gegeven...

Terreuraanslag op Lillo?

Oorlog en rampen
Nederlands

In 1621 ontsnapt Fort Lillo ternauwernood aan een heuse aanslag! Direct na afloop van het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) komen bij de Staten van Zeeland berichten binnen over een terreuraanslag...

Mopperende zeeheld

Oorlog en rampen
Nederlands

Een van de beroemdste Zeeuwse zeehelden is Michiel de Ruyter. Een dag na de Tweedaagse Zeeslag ligt hij met zijn vloot voor de kust van Walcheren en moppert in een brief over de slechte staat van de...

Een lot uit de loterij

Dagelijks leven
Nederlands

In 1606 werd in Haarlem een loterij gehouden om met de opbrengst het Oudemannenhuis op te richten. Bijzonder is dat bij de inschrijving een zelfbedacht uniek rijmpje van de koper werd toegevoegd. De...

Vrouwengratie op het schavot in 1651

Van wieg tot graf
Nederlands

Het zal je maar gebeuren. Op het moment dat je terechtgesteld wordt valt een vrouw voor je op de knieën. Huilend bid en smeekt ze het gerecht om met je te mogen trouwen. En het heeft nog effect ook!

Rechtszaak tegen het dood lichaam van Jan Schreurs

Misdaad en straf
Nederlands

De dood is niet altijd het einde. Zeker niet voor vermeende misdadigers die daarmee aan de wet willen ontsnappen...

Recepten voor alle kwalen

Dagelijks leven
Nederlands

In dit register van het OLV Kapittel te Maastricht zijn in de 17e en 18e eeuw allerlei recepten genoteerd voor de meest uiteenlopende kwalen. De werking daarvan is voor de meeste bewezen. In het...

Claudia de Breij

Verborgen Verleden
Nederlands

Eind 17de-eeuw komen de voorouders van cabaretiére Claudia de Breij van Vreeswijk naar Utrecht. Ze heetten toen nog Breij en geen De Breij, getuige deze akte uit 1693. De uitzending kun je ook nog...

Mijn heer en liefste hartje

Oorlog en rampen
Nederlands

Met deze romantische aanhef beginnen steevast de brieven die Margaretha Turnor, kasteelvrouwe in Amerongen, schreef aan haar man die als diplomaat veel in het buitenland zat. De brieven in het...

Moeder overste wil geld zien

Stad en land
Nederlands

Niet iedereen kijkt vol verwachting uit naar het nieuwe jaar. Nieuwsjaardag, dat betekent voor velen in de eerste plaats flink dokken! Dat gold in 1634 ook voor de kinderen van Adriaen Jacops...

Gezocht: mannen van stichtelijke wandel

Handel en koloniën
Nederlands

De Gereformeerde kerkenraad van Batavia stuurt een brief naar het thuisfront over de verspreiding van het geloof in Indië. Toch is er nog hulp nodig, dus wordt er om jonge predikanten gevraagd.

Ruzie rond de sloot

Stad en land
Nederlands

Om ruzie te voorkomen wordt in 1374 tussen Den Bosch en Engelen/Vlijmen een grens vastgesteld. Maar in 1686 wordt er nog steeds gesteggeld over de omheining langs de Bossche Sloot.

  • Meer laden
Deze website is een initiatief van
Ontwikkeling
Styling
2e prijs jury & 3e prijs publiek
Vragen of suggesties?

Mail ons via info@watstaatdaer.nl

contact & informatie
Opmerking