Collectanea 1621-1635 Antwerpen

Elisabeth Gielis is de echtgenote van koper Gielis Smeijersz, Nicolaas is de verkoper

Idem
De voorschreven mr. Gielis Smeijersz
ende Elisabeth Gielis sijne huysvrouwe
bekennen dat sij omme eene somme gelts
die hen overlang al ende wel is vergonden
vercocht hebben wel ende wettel[ijck] den voorsz[eyde]
mr. Niclaes Gielis tsiaers erffel[ijck]
eenhondert guldebeb
van twintich stuyvers te dry
grooten brabants t stuck ten dage van
elcker betalingen jaerl[ijcks] ende erffel[ijck]
renten opt huys metten gronde ende
alle den toebehoorten voersz[eyt] dewelck zij
op heden met eenen anderen brieve voor
ons oick gepasseert van de voorsz[eyde]
mr. Niclaes gecocht en[de] gecregen hebben.
Et ulterius super se set sua quecumq[ue] etc.

Heel veel dank René! Ik vraag me nog wel af welk huis Nicolaes Gillis heeft verkocht.

zou dat op de ommezijde staan (zie bijlage) of waar zou ik dat kunnen vinden? Ik zie ook nergens een jaartal staan. 

De ommezijde (transcriptie hieronder) is het vervolg op de eerste afbeelding. Gezien de verwijzingen in het eerste stuk staat de beschrijving van het huis vermoedelijk in de akte ervoor.

dandum alle jare den sevenentwintichsten
dach der maendt septembris, daeraft
d ierste jaer renten gevallen ende
verschenen is den sevenentwintichsten
dach der maendt septembris in den
jare XVIc dryentwintich {=1623}los en[de] vrij etc.
bewaerne op twintich stuyvers
erffel[ijck] aen diversche persoonen ende
Godtshuysen, item twelff guldenen
erffel[ijck] Aerde Matheeusen oft sijns
actie hebbende, item tweenderich
guldennen erffel[ijck] Peeteren Sneeuwaters
of sijns actie hebbende ingevalle
men bevindt die niet gequeten en sijn.
Item vijventwintich guldenen erffel[ijck]
der weduwen en[de] erffgenamen jo[nckhee]rs
Jan Rockop, ende vijfftich guldenen
erffel[ijck] jockeren Jacques Happaert
daer jaerl[ijcks] voren uutgaende naer
inhoudt der brieven en[de] anders nyet
salvo quod ipsi aut sui quitabunt
ad placitum teenenmale elcken
penninck daeraff altijt met
sesthien penningen der munten
voorschreven ende met verschenender
renten, sonder argelist etc.
Eodem die.

Wederom heel veel dank! Hierbij het blad ervoor. Ben erg benieuwd naar het huis. 

Beste Alexander, dit is helaas niet het complete stuk, waarschijnlijk begint het zelfs nog een blad of meer eerder; je kunt dit waarschijnlijk herkennen aan een leeg stuk op de bladzijde, zoals hier op de rechterbladzijde. Kun je die ook plaatsen?

Beste René,

Helaas kan ik die niet op korte termijn bezorgen. Ik was uitgegaan van een index waarin vermeld staat dat meester Nicolaes Gillis op fol. 156 voorkomt. Meestal duidt dat ook op het begin van de akte, maar hier helaas dus niet.
Ik ben al heel lang op zoek naar waar hij gewoond heeft in parochie Sint-Jacobs, maar steeds is er in de Schepenregisters niets te vinden. 
Elisabeth Gillis, getrouwd met Gillis/Egidius Smeijers, was overigens een dochter van meester Nicolaes Gillis. Heeft hij dan een huis aan zijn dochter en schoonzoon verkocht? Mogelijk dat dit nog steeds niet het huis waar hij zelf woonde betreft. 

Helaas biedt deze pagina nog geen uitsluitsel, hierbij wel vast de transcriptie

van Schoonbeke erve was, gelijck
ende in alle der manieren hij comparant
en[de] de voorsz[eyde] sijne huysvrouwe was
de voorsz[eyde] twee huysen metten gronde
ende allen den toebehoorten voirschreven
opten tweeden aprilis in den jare
XVc ende vierentnegentich {1594} van mr.
Bernardijn Bergaigne gesworen
advocaet alhier, ende consorten gecocht
ende gecregen hebben naer inhoudt van d[en]
brieve daeraff sijnde quam traditit
droegh op etc. te waerne op twintich
stuyvers erffel[ijck] aen diversche persoonen
en[de] Godtshuysen, item twelff guldenen
erffel[ijck] Arede Matheeurssen oft sijns
actie hebbende, item tweendertich
guldenen erffel[ijck] Peeteren Sneeuwateren
of sijns actie hebbende ingevalle
men benimt die niet gequeten te sijn.
Item vijventwintich guldenen erffel[ijck]
der weduwen en[de] erffgenamen jonckeren
Jan Rockop ende vijfftich guldenen
erffel[ijck] jocnckeren Jacques Happaert
daer jaerlijcx uutgaende naer
inhoudt der brieven ende anders nyet.
Ende dyen commer en[de] chijsen hebben
de voorsz[eyde] mr. Gielis Smeijersz
en[de] Elisabeth Gillis sijne huysvrouw
qui et ... comparuerunt geloeft
ende geloeftden midts desen pro se et suis
van Bamisse van den voorschreven
jare XVIc tweentwintich {1622} als wanneer
---
zij t voorsz[eyde] huys aenveert hebben in conformi-
teyt van den voorsz[eyde[ schriftel[ijcke] accorde
voordane eeuwel[ijck] durende jaerl[ijcx] te
gelden ende te betalen, sonder des voirsz[eyde] mr.
Niclaes Gielis sijne goeden ende
nacommelingen cost last oft schade
de voorsz[eyde] huyse metten gronde en[de] allen
den respective toebehoorten voorschreven
et ulteruis se et sua quicumque
daervore verbindende ende te pande
settende. Sonder argelist etc.

Decima quarta februarii 1626 {14 februari 1626}

Hantgelt beloopen[de] 30 g[u]l[den]
recepit D. Fabri 1a [septem]bris 1631

Heel veel dank René! Ik zie dat meester Nicolaes Gillis (Niclaes Gielis) ook op dit blad staat vermeld. Hier een scan uit de index waar ik mr Nicolaes Gillis, fol. 156 vandaan heb. Het suggereert dat hij enkel op fol. 156 wordt vermeld, maar dat klopt dus niet. Jan Rockop betreft mogelijk Jan Rockox. Ik vermoed dat hij familie was van burgemeester Nicolaes Rockox. Ik heb ook veel in de schepenregisters gezocht, in de index op kopers. Meester Nicolaes Gillis was griffier van de lakenhal, en tot nu ging het niet om de verkoop / aankoop van een huis. Ik heb vandaag ook een boek uit zijn bezit kunnen bekijken. Daarin staat zijn naam Nicolaes Gillis met daaronder obdura (volhardt), blijkbaar zijn lijfspreuk. Helaas geen adresgegevens in dit boek: Rechten, ende Costumen van Antwerpen (Christoffel Plantijn, Antwerpen 1582).

Rockop is inderdaad Rockox, ook in de bron

Hierbij het begin van de akte op fol. 155r. Bij voorbaat dank voor een transcriptie. Het lijkt hier ook om het huis Craeyenborch te gaan dat Nicolaes Gillis in 1594 kocht en dus in 1626 weer verkocht. 

Hier mijn transcriptie van bovenstaande. Graag correcties!

De echtgenote van mr. Nicolaes Gillis, Elisabeth Nicolaj was dus overleden en hij verkocht het huis (in feite twee huizen aan de straat met achterhuis als ik het goed begrijp, geheten Craeyenborch en 't Sporken, nadien de Penne en 't Caerdeken geheten) aan de echtgenoot van zijn dochter Elisabeth Gillis, mr. Gielis Smeijers...

Ook interpretatie correcties / aanvullingen welkom!

155r

Mr. Niclaes Gielis, greffier vande

lakenhalle deser stadt profe ende als

geinstitueerde Erffgename van wijlen

jouffr[ouw]e Elisabeth Nicolaj, sijne huysvrouwe

was volgende hennen reciprocquin te stamentie

gepassseert voor Jan Nicolaj den Jongen in

presentie van getuygen opten sestiende dach der

maendt aprilis anno XVI C vierentwintich [1624]

vercocht omme eene somme gelts die nu

al ende wel Is vergonden, ende onder

de conditie begrepen inden schriftelycken

contracterte in[’]t schenje hem (?) ende mr.

Gielis Smeijers Secretaris van

Doerine (?) sijnen behoudt fone opten senementwin (?)

tusschen Septembris anno XVI C

tweentwichtich [1622] gemaeckt ende aengegaen

den voerschreven mren Gielise Smeijersz

ende Elisabeth Gielis, sijne huysvrouwe

twee huijsen voor den straete metten

achterhuyse gromende (?) allen den

toebehoorten geheeten Crayenborch ende

[‘t] Sporken daer nader handt de Penne

ende [‘]t Caerdeken wtgehangen heeft gestaen

en[de] gelegen in[‘]t Kipdorp alhier lusschen

de huysinge ende erve vanden Godtshuyse

vanden Throon plach te wesen nu

d[‘]eenderen sijde Oostwaerts

ende Anthonis de Vos huys ende erve

ten d[‘]ander sijde westwvaerts commende

achter huytwaerts aen Gillebertsz van ...

Mijn transcriptie in voorgaande post heb ik waar ik kan zelf verbeterd, maar ik blijf nog met twijfels zitten, met name bij de dik gedrukte woorden. Verdere correcties waardeer ik zeer. Bij voorbaat hartelijk dank!

155r

Mr. Niclaes Gielis, greffier vande
lakenhalle deser stadt profe ende als
geinstitueerde erffgename van wijlen
jouffr[ouw]e Elisabeth Nicolaij [of Nicolaj of Nicolay?], sijne huysvrouwe
was, volgende hennen reciprocquin te stamentie
gepassseert voor Jan Nicolaij den Jongen in
presentie van getuygen opten sestiende dach der
maendt aprilis anno XVIc vierentwintich [1624]
vercocht omme eene somme gelts die nu
al ende wel Is vergonden, ende onder
de conditie begrepen inden schriftelijcken
contracte in[’]t scheye hem ende mr.
Gielis Smeijers, secretaris van
Doerne sijnen behoudtsone opten sevenentwin[tich]   
tusschen Septembris anno XVIc
tweentwichtich [1622] gemaeckt ende aengegaen
den voerschreven mren. Gielise Smeijersz
[In de kantlijn:
18 f[oli]o 241]
ende Elisabeth Gielis, sijne huysvrouwe
twee huijsen voor aen strate metten
achterhuyse gromende allen den
toebehoorten geheeten Crayenborch ende
[‘]t Sporken daer nader handt De Penne
ende [‘]t Caerdeken uutgehangen heeft gestaen
en[de] gelegen in[‘]t Kipdorp alhier tusschen
de huysinge ende erve vanden Godtshuyse
vanden Throon plach te wesen nu
d[‘]eenderen sijde Oostwaerts
ende Anthonis de Vos huys ende erve
ten d[‘]ander sijde westwaerts commende
achter suytwaerts aen Gillebertsz van

155v, 4^e regel van onder: nog ingevuld 'etiam':
qui etiam comparuerunt

PS. Wat is de betekenis van:
salvo quod ipsi aut sui quitabunt ad placitum: behalve dat zij of hun eigen mensen naar eigen goeddunken / believen zullen stoppen?

Ik heb me nu kunnen verbeteren in regels:

5. was, volgende hennen reciprocquien testamentie

14. Doerne sijnen behoudtsone opten sevenentwin-
15. tichsten Septembris anno XVI^c

17. den voirschrevenen mren. Gielise Smeijersz

20. achterhuyse, gronde ende allen den

Ik ben niet zeker van regel 14 wat betreft opt is! Alle hulp is welkom!

Van regel 2 maak ik nu 'prose'. Wat is de betekenis daarvan?

2. lakenhalle deser stadt prose ende als

De akte is uit 1626. Begrijp ik goed dat de verkoop plaatsvond in 1624 en dat dat al bij contract in 1622 was vastgelegd? Of is de verkoop pas in 1626?

155r

Mr. Niclaes Gielis, greffier vande
lakenhalle deser stadt pro se ende als
geinstitueerde erffgename van wijlen
jouffrouwe Elisabeth Nicolai sijne huysvrouwe
was, volgende hennen reciprocquen testamente
gepassseert voor Jan Nicolai den jongen in
presentie van getuygen opten sesten dach der
maendt aprilis anno XVIc vierentwintich
vercocht omme eene somme gelts die nu
al ende wel Is vergouden, ende onder
de conditie begrepen inden schriftelijcken
contracte tusschen hem ende mr.
Gielis Smeijers, secretaris van
Doerne sijnen behoudtsone opten sevenentwin-
tichsten Septembris anno XVIc
tweentwichtich gemaeckt ende aengegaen
den voerschreven meesteren Gielise Smeijers
ende Elisabeth Gielis, sijne huysvrouwe
twee huijsen voor aen tstrate metten
achterhuyse gronde ende allen den
toebehoorten geheeten Crayenborch ende
tSporken daer nader handt De Penne
ende tCaerdeken uutgehangen heeft gestaen
ende gelegen int Kipdorp alhier tusschen
de huysinge ende erve vanden Godtshuyse
vanden Throon plach te wesen nu . . . . . . . .
. . . . . . . . . aen deen sijde oostwaerts
ende Anthonis de Vos huys ende erve
aen dander sijde westwaerts commende
achter zuytwaerts aen Gilleberts van

Wederom veel dank Michel! Betreft het nu een volledige verkoop of een deelverkoop van het dubbelhuis aan de echtgenoot van zijn dochter Elisabeth, Giliis Smeijers? Ik neem aan dat Nicolaes Gillis er de laatste jaren van zijn leven toch nog bleef wonen?

Verder begrijp ik niet goed waar alle data voor staan, maar omdat de akte 1626 is gedateerd lijkt me dat de datum van overdracht?

Voor wat betreft de data:
- het testament is in 1624 opgesteld
- het schriftelijk contract tussen Nicolaes Gillis en Gielis Smeyers dateert van 1622
- de verkoop van de 2 huizen dateert van 1626.

Het gaat wel degelijk om de verkoop van "twee huijsen voor aen tstrate metten achterhuyse gronde ende allen den toebehoorten geheeten Crayenborch ende
tSporken".
Of Nicolaes Gillis daar ook zelf heeft gewoond kan ik zo 1-2-3 niet afleiden uit deze akte.

Even een opmerking terzijde: deze verkoop is aanstaande zaterdag precies 400 jaar geleden :)

Zeer veel dank Michel en René! Het is inderdaad goed om bij stil te staan dat dit 400 jaar geleden plaatsvond. 

Even samengevat als ik het goed begrijp: Nicolaes Gillis en zijn echtgenote Elisabeth Nicolai hadden een testament opgesteld in 1624. Zijn echtgenote was inmiddels (in ieder geval ten tijde van deze akte in 1626) overleden. In 1622 was er een soort voorlopig koopcontract als ik het goed begrijp waarin allerlei voorwaarden al stonden opgesteld en in 1626 is de overdracht van de twee huizen met achterhuis gepasseerd. 
 

Ik hoop volgende week nog met de akte uit 1634 te komen waarin volgens de wijkboeken volume 18, fol. 241 het dubbele huis wordt verkocht door Elisabeth Gillis cum suis. 

De eerste koop in 1594 heb ik hier gepost: https://watstaatdaer.nl/forum/graag-correcties-huis-aan-kipdorp-gekocht-door-mr-nicolaes-gillis Alle hulp zeer welkom! Bij voorbaat veel dank!

Vanochtend vond ik het testament opgemaakt 6 april 1624! Ik heb mijn voorlopige transcriptie gepubliceerd op https://watstaatdaer.nl/forum/testament-6-april-1624-nicolaes-gillis-en…

Hierbij een gerelateerde akte over hetzelfde huis uit 1633. Zoals uit voorgaande blijkt en in deze akte ook weer wordt vermeld heeft mr. Nicolaes Gillis het op 14 februari 1626 verkocht aan mr. Gillis Smeyers en Elisabeth Gillis, zijn vrouw. Maar toch moet Nicolaes Gillis hieromtrent een som geld betalen aan mr. Gregorius Martens. De tekst is voor mij zeer moeilijk leesbaar maar dat haal ik er uit. Het laatste stukje gaat weer over de ligging van het huis. 
 

Bij voorbaat heel veel dank voor hulp in interpretatie en transcriptie!!

Niet alles zeker. Voor de tekst helemaal onderaan moet je wellicht een andere akte bekijken, het lijkt een standaard aantekening betreffende de afhandeling. De aantekening in de marge tussen bonum est (ik vermoed dat dit er staat om aan te tonen dat de invoeging geaccordeerd is) heb ik in de lopende tekst ook toegevoegd. Voor leesbaarheid heb ik hedendaagse interpunctie en hoofdlettergebruik toegepast.

Mr. Nicolaes Gillis, griffier
vande laeckenhalle deser stede
v[er]cocht omme eene somme gelts etc.
Mr. Gregorius Martens, rentm[eeste]r
van S[in]te Elisabetten Gasthuyse
alhier, de vijftich carolus gulden<en>
erffel[ijck] van metten verloope daer-
van v[er]schenen tsedert den sevenen-
twintichsten septembris lestleden
van enen uuyt de vijventseventich
guldenen erffel[ijck], spruytende
uuyt meerdere rene van hondert
guldenen erffel[ijck] die Mr. Gillis
# en[de] Elisabeth / Gillis sijne / huysv[rouw]e
smeyers, secretaris van Doerne
op den veerthienden february XVIc
en[de] sessentwintich vercocht
hebben hem comparant voorgen[oemd]
op twee huysen voor aent strate
metten achterhuyse, gronde en[de]
allen den toebehoirten, gestaen
en[de] gelegen int Kipdorp alhier
tusschen de huysinge en[de] erve
van[den] Goidtshuyse van[den] Throon plach
te sijne aen deen sijde oostwaert
en[de] Antonis Vos huys en[de] erve
aen dander sijde westwaerts,
commen[de] achter suytwaerts a<en>
Gilleberts Van Schoonbeke[n]
erve was prout l[itter]ae. Droech
oppe etc. Te waerne etc.
Ende selen dese voorsz[eyde] v[er]cochte
vijftich guldenen wesen erfel[ijck]
wesen en[de] blijven geprefereert
als oft die oudere van date
waeren, gelijck de comparant
die selve is preferen[de] midts
desen. Sonder argelist. Solutum en[de] <...> / <...>
Vigesimasecunda octobris 1633 {=22 oktober 1633}

In linkermarge:
Hr. Van Spangen
Ceulem (?)

bonum
# en[de] Elisabeth
Gillis sijne
huysv[rouw]e
est

R[ecepit] vol[ume] 18
fol[io] 241

Zeer veel dank René! Fantastisch!

Ik zou ook zeer geholpen zijn met de interpretatie van deze tekst. Mr. Nicolaes Gillis verkocht het huis al in 1626 aan Mr Gillis Smeyers en zijn dochter Elisabeth Gillis. Maar wat verkoopt Nicolaes Gillis nu aan mr. Gregorius Martens? Wat is de relatie met het huis dat Nicolaes Gillis toch al verkocht had?

Ik ben geen specialist op dit gebied, maar volgens mij gaat het hierbij om een deel van een lening van 75 uit een verspreide lening 100 gulden, die in de vorm van een erfelijke losrente zijn verstrekt. Bij een losrente betaalt de persoon die leent jaarlijks een rente aan de persoon die de lening verstrekt. De lening kan ook door meerdere personen verleend zijn, die dan elk recht hebben op hun aandeel in de jaarlijkse rente. De lening blijft doorlopen (en kan dus opgenomen worden in erfenissen) totdat de persoon die leent de hoofdsom aflost inclusief de eventueel nog verplichte renteopbrengsten. Om deze eindbetaling te garanderen, stelt de lener zich persoonlijk garant, met zijn bezittingen als onderpand (se et sua).

Het gaat hier dus niet zozeer om een verkoop van de huizen, als wel om de verkoop van een deel van de losrente.

Zeer veel dank René voor je uitleg. Begrijp ik goed dat Gillis Smeyers dus een lening had lopen bij Nicolaes Gillis met de huizen (die Nicolaes Gillis aan Gillis Smeyers verkocht in 1626) als onderpand? En dat Nicolaes Gillis nu een deel daarvan verkoopt aan mr. Gregorius Martens?

Ik zie nu ook in de samenvatting in de wijkboeken staan:

Mr. Nicolaes Gillis transporteert aen mr. Gregorius Martens vijftich gul[dens] erf[elijck] uuytten voorsz[eyde] 100 gul[dens] erf[elijkck] 22 octob[ris] 1633 sub Marcelis.