Oplossingen Paleopuzzel nr. 79: Een Schotse kaperkapitein in Vlissingen

Burchmeesteren schepenen ende raiden der stadt Vlissinghen den eersamen allen tollenaeren der graeflicheden
van hollant zeelant ende vrieslant saluyt oirconde dat jan orkenaey onsen inwoonen poorter
is ende over een jaer ende dach poorter geweest is houdende zijne continuele woonstede binnen der
voorseide stede den welcken heeft op huyden by solempnelen eede verclaert ende geaffirmeert dat het
merck gestelt in margine van desen zijn eygen ende gewoonelyken merck is ende dat hy gheen andre
en gebruict ende met desen jegenwoirdighen telbrief noch onder tselve merck geenderhande goeden
voor by de tollen der voorseide graeflicheden nochte de wachten van dien voeren nochte doen
voeren en zal dan zyn vry eygen goet poorters ende poortressen deser stede zoe vry als
sy is toebehoorende zonder eenige onvrie daer inne eenich part oft deel thebben oft eenige onvrye
te vooren verlooft vercocht oft toegeseyt zijnde versouckende daeromme onse voorseide poorter en zyne goeden
tolvry te laten passeren volgende onse privilegien dese gedeputeerde een jaer lanck geduyrende toirconden
den contresegel der voorseide stede van Vlissinghen hier onder aengehangen Op den xiden
november drientnegentich
A. oillaerts

Oplossing Paleopuzzel 79 Andreas

Dat is een uitstekende poging, Andreas! Afgezien van het gebruik van hoofd- en kleine letters en de  ij/y is je oplossing grotendeels hetzelfde als de oplossing die wij hebben gemaakt. Er zijn maar 5 woorden die wij anders hebben gelezen. Wat niet automatisch wil zeggen dat onze versie correct is uiteraard. Misschien nog eens even naar kijken? Dank voor het publiceren van je oplossing in dit mapje!

Voor het (al den niet) gebruik van hoofdletters: sorry. Soms let ik er op, soms niet.

Voor wat betreft ij/y: ik worstel daar soms mee, net zoals iedereen, denk ik. Ik weet ook niet of je voor alle tijdsperioden een geschreven y altijd mag/moet vervangen door ij, behalve als een y bedoeld werd (en wanneer is dat dan?).

Je raad indachtig heb ik de tekst nog eens overlopen. Enkele aanpassingen:

tolbrief i.p.v. telbrief

graeflicheden noch te i.p.v. nochte

+ eventueel nog een paar gevallen waar een t los van het woord dient geschreven i.p.v. eraan (zijn daar regels voor?)

t'selve i.p.v. tselve

t'hebben i.p.v. thebben

t'oirconden i.p.v. toirconden

Als er nog foutjes in staan, zijn het ongetwijfeld woorden met een afkortingsstreep boven die ik niet correct voluit schrijf. Dat leer ik dan straks bij als de verbetering er staat.

Oplossing Paleopuzzel 79 Andreas (2)

Dat zijn er een paar, Andreas, super dat je er nog een keer naar hebt gekeken! Wij vragen ons zelf af hoe we de afkorting van het negende woord in regel 11 moeten oplossen. We hebben er geen gedeputeerde van gemaakt.

Wat betreft t'selve of tselve: als er een apostrof staat, dan transcribeer je die. Staat er geen apostrof, dan transcribeer je er geen apostrof bij.

Woorden los van elkaar of uit elkaar transcriberen is vaak lastig. Het hangt een beetje van de tekst af, maar ook van het woord of de combinatie van woorden. Alls ze heel duidelijk uit elkaar geschreven zijn, transcriberen we ze ook los van elkaar.

Wat betreft de ij en de y: de regel bij WSD is: transcribeer y en ij altijd met een ij, tenzij de y als een y bedoeld is, zoals bijvoorbeeld in hypotheek of Lyon.

Wat betreft het gebruik van hoofdletters en kleine letters: wij prberen het zo te transcriberen: als een grote letter echt duidelijk een hoofdletter is en afwijkt van de kleine letter, dan transcriberen we de letter als een hoofdletter. Als een kleine letter groter is geschreven, misschien om een woord te benadrukken, dan transcriberen we de letter als een kleine letter. In het oefenprogramma (complete teksten) worden hoofletters en kleine letters in de oplossinggen genegeerd, evenals de ij en de y. Dus daar maakt het niet uit.

Wie weet wil er nog wel een paleopuzzelaar een poging wagen. Het zou leuk zijn om de verschilende transcripties met elkaar te kunnen vergelijken!

Hartelijke groet, Anneke

Burchmeesters, schepenen ende raiden der stadt Vlissingen, den eersamen allen tollenaren der graeflicheden
van Hollant, Zeelant ende Vrieslant, saluyt. Oriconde dat Jan Orkenaey, onsen inwoonen poorter
in ende over een jaer ende dach poorter geweest is, houdende zijne continuele woonstede binnen der voorsz.
stede, denwelcken heeft op huyden bij solempnelen eede verclaert ende geaffirmeert, dat het
merck gestelt in margine van desen zijn eygen ende gewoonelijcken merck is ende dat hij gheen andre
en gebruict ende met desen jegenwoirdighen tolbrief noch onder tselve merck geenderhande goeden
voorbij de tollen der voorsz. graeflicheden, nochte de wachten vandien voere,n nochte doen
voeren en zal dan zijn vrij eygen goet, poorters ende poortressen deser stede zoo vrij als
zij is toebehoorende zonder eenige onvrie daerinne  eenich part oft deel thebben oft eenige onvrije
te voeren, verlooft, vercocht oft toegeseyt zijnde, versouckende daeromme onse voorsz. poorter en zijne goeden
tolvrij te laten passeren, volgende onse privilegien dese poincten een jaer lanck geduyrende. Toirconden
den contresegel der voorsz. stede van Vlissinghen hieronder aengehangen op den 11en
November drientnegentich.

Oplossing Paleopuzzel 79 Geert

Een knappe transcriptie, Geert! Afgezien van enkele toegevoegde komma's/punten en wat woorden die aan elkaar getranscribeerd zijn, zien we nog 5 woorden die wij anders getranscribeerd hebben, wat uiteraard niet wil zeggen dat onze transcriptie helemaal correct is, natuurlijk.

Je zou nog eens kunnen kijken naar de regels 8, 10, 11, 12. En wellicht ook naar de ondertekening?

Dank je wel voor het publiceren van je oplossing in dit mapje!

Hierbij mijn oplossing.

 1. Burchmeester Schepen ende Raiden der Stadt Vlissinge den Eersamen allen tollenaren der Graeflichen
 2. van hollant zeelant ende vrieslant saluijt Oirconde dat jan orkaenaey   onsen inwoonen poorter
 3. is ende ouer een jaer ende dach poorter geweest is houdende zijn continuele woonstede binnen der
 4. voorss(egde) stede den welcken heeft op huijden bij solempnelen eede verclaert ende geaffirmeert dat het
 5. merckgestelt in margine van desen zijn eijgen ende gewoonel(ijke) merck is ende dat gheen andre
 6. en gebruict ende met desen iegenworedighen tolbrief noch onder tselve merck geenderhande goeden
 7. voor bij de tollen de voorss(egde) Graeflicheden noch te de wachten van dien voeren nochte doen
 8. voeren en zal dan zijn vrij eijgen goet poorters ende poorteressen deser stede zoe vrij alt
 9. ssij ut toebehooren zonder eenige onvrie daer inne eenich part oft deel thebben oft eenige onvrije
10. te vooren verlooft vercocht oft toegeseijt zijnversoucken daeromme onse voorss(egde) poorter en zijne goed
11. tolvrij te laten passeren volgen(s) onze bruulegien deze pute een jaer lanck geduijrende toirconden
12. den Contresegel der voorss(egde) stede van Vlissinghen hier onder aengehangen Op den xj de
13. november drientweijentios
14. A Oillarts

Oplossing Paleopuzzel 79 Chris

Leuk dat je ook aan de tweede Zeeuwse paleopuzzel meedoet, Chris. Dank je wel voor het publiceren van je oplossing in dit mapje. Een goede poging! Afgezien van hier en daar wat worden die wij aan elkaar of van elkaar hebben getranscribeerd, zien we een aantal woorden die wij anders hebben gelezen. Woorden in de regels 1, 3, 6, 8, 9, 11 en 13. De naam van de stadssecretaris van Vlissingen, die de brief ondertekent, is goed gelezen. Zijn werkelijke naam is Adriaen Ollaerts.

We zijn benieuwd wie het 9e woord in regel 11 correct weet te transcriberen!

Ik lees pnte; pnt is normaal gesproken de afkorting voor present, dus zou pnte kunnen staan voor presente. Wel vreemd is dat geen zelfstandig naamwoord volgt. 

'presente' is wat wij ook lazen, Chris! Het zou in dit geval doelen op de tolbrief zelf (het presente of gepresenteerde document dat de lezer onder ogen krijgt).

Hallo Anneke,

Het document opnieuw bekeken en je opmerkingen, en die van de anderen, gelezen te hebben, het volgende:

regel 1. 'Schepenen' ipv. 'Schepen', 'Graeflicheden' ipv. 'Graeflichen'. Van 'Raiden' ben ik niet zeker omdat ik de 'R' niet kan vergelijken, het lijkt logisch maar misschien werd er wel iets anders bedoeld.

regel 3. 'over' ipv. 'ouer'.

regel 6. 'iegenwoirdeghen' ipv. 'iegenworedighen'.

regel 8 en 9. 'als Sij is' ipv. 'alt ssij ut'.

regel 11. 'privulegien' ipv. 'bruulegien', op basis van de 'p' in de datum in r 12 en de verandering in regel 3.

regel 13. 'drientnegentich' ipv. 'drientweijentios', dat is ook logischer in verband met de omschrijving van jouw van het document.

In de opmerkingen van Andreas en jouw reactie daarop kan ik mij helemaal vinden, dat is volgens mij ook voor een groot deel een zaak van interpretatie. Ik heb ook geen idee of er wel duidelijke en of eensluidende regels zijn voor transcriberen. Ik vind veel informatie daarover ook niet echt duidelijk en dat is ook nog al veranderlijk in de tijd.

De reactie van, de andere, Chris, en jouw reactie daarop, verduidelijkt voor mij veel. Ik had geen idee wat er bedoeld werd. Toch vind ik dat er een 'u' staat op basis van de tekst waarin er wel wat verschil tussen het gebruik van de 'u' of 'n'. Bij de laatste letter zie ik een  beweging naar boven onderaan de eerste verticaal, bij de eerste niet. Maar dat is waarschijnlijk ook interpretatie.

Terzijde,

Is het misschien mogelijk om het mapje met het document te koppelen aan de oplossingen, zodat ze in het berichtenoverzicht bij elkaar blijven.

Met vriendelijke groeten, Chris

Oplossing paleopuzzel 79 Chris (2)

Leuk dat je er nog een keer naar hebt gekeken, Chris!

Schepenen hebben wij idd ook. Graeflicheden ook. Raiden ook. Het is vaak lastig om te weten of je een u of een v moet lezen. Wij hebben bij 'over' in regel 3 ook gekozen voor een v. Wij zagen een hoofdletter J in Jegenwoirdighen (regel 6). In regel 9 lezen we hij is, niet Sij is. Regel 11 Privilegien, dus ook hier hebben we voor de v gekozen ipv voor de u. en idd drientnegentich.

Wat de 'pute' betreft, de u is toch echt een n, dus pnte, dat wordt opgelost als presente. Misschien wel leuk om te weten (ik dacht er ineens aan): een 'pute' of een 'puut' is het Zeeuwse woord voor 'kikker' ;-)

Wat de koppeling tussen de mapjes betreft: in elke introductie staat een koppeling naar het andere mapje, dus op die manier is er een koppeling heen-en-weer tussen het mapje met de paleopuzzel en het mapje met de oplossingen. Of bedoel je dat er in het oplossingenmapje in de introductie ook een afbeelding van het handschrift zou moeten komen? Dat kan natuurlijk, als dat gemakkelijker is met het nogmaals nakijken.

Hartelijke groet, Anneke

Hallo Anneke,

Bedankt voor je reaktie. Je uitleg over de tekst is duidelijk.

Wat de koppeling betreft, vergeet maar wat ik gezegd heb, ik had beter moeten kijken/opletten.

Met vriendelijke groeten, Chris

Graag gedaan Chris. En fijn dat de koppeling zoals hij nu is goed is. Mocht het wenselijk zijn om het anders te doen, dan horen we dat graag. Zoals we de paleopuzzel vanaf mei 2020 aanbieden (in twee mapjes: de paleopuzzel in een apart mapje en de oplossingen en discussies in een apart mapje, met links die naar de mapjes verwijzen) is een uitprobeersel naar aanleiding van een discussie om iedereen een kans te geven om mee te doen met de paleopuzzel zonder dat de oplossingen van eerdere paleopuzzelaars al zichtbaar zijn. Dit is de tweede keer dat we het zo doen. Normaal gesproken staan de oplossingen en de discussie onder de paleopuzzel zelf. We horen dan ook graag wat paleopuzzelaars van deze manier van aanbieden vinden.

Hartelijke groet, Anneke

Anneke,

Werkt voor mij uitstekend zo, enige onoplettendheid terzijde schuivend. Verdere reactie in eerder bericht.

Groeten, Chris

Fijn dat het zo goed werkt, Chris, dan houden we het voorlopig zo.

Hartelijke groet, Anneke

Oplossing paleopuzzel 79 - Tolbrief voor een Schotse kaperkapitein in Vlissingen.

Beste paleopuzzelaars, hierbij dan de oplossing van paleopuzzel 79 die wij hebben gemaakt. Voor verbeteringen staan we uiteraard altijd open!

1.Burchmeesters Schepenen ende Raiden der Stadt Vlissingen den Eersamen allen Tollenaren der Graeflicheden

2.van hollant zeelant ende Vrieslant saluijt Oirconde dat Jan orkenaeij onsen Inwoonen poorter

3.in ende over een Jaer ende dach poorter geweest is houdende zijne continuele woonstede binnen der

4.voorscreven stede den welcken heeft op huijden bij solempnelen eede verclaert ende geaffirmeert dat het

5.merck gestelt in margine van desen zijn eijgen ende gewoonelijcken merck is ende dat hij gheen andre

6.en gebruict ende met desen Jegenwoirdighen tolbrief noch onder tselve merck geenderhande goeden

7.voor bij de Tollen der voorscreven Graeflicheden noch te de wachten van dien voeren nochte doen

8.voeren en zal dan zijn vrij eijgen goet poorters ende poortressen deser stede zoe vrij als

9.hij is toebehoorende zonder eenige onvrie daer Inne eenich part oft deel thebben oft enige onvrije

10.te vooren verlooft vercocht oft toegeseijt zijnde versouckende daeromme onse voorscreven poorter en zijne goed

11.tolvrij te laten passeren volgende onse Privilegien dese presente een Jaer lanck geduijrende Toirconden

12.den Contresegel der voorscreven stede van Vlissinghen hier onder aengehangen OP den xien

13.november drientnegentich

14.A. Oillarts

De tekst komt uit het Zeeuws Archief, Archief van de Godshuizen te Middelburg, toegang 24.1, inventarisnummer 819: https://hdl.handle.net/21.12113/9AF4DF68287F4713B73819C789C18BCE

We hebben voor de leesbaarheid het volgende aangehouden: een eind-j of -J een eind-i of –I wordt geschreven zoals je het uitspreekt of gebruikelijk is. Dus: Inwoonen, Inne, Jaer, xi. Als je leest wat er staat zijn het meestal hoofdletters J. Maar op die manier transcriberen komt de leesbaarheid niet ten goede.

Andreas, Geert en Chris, bedankt voor het paleopuzzelen en voor het posten van jullie oplossingen in dit oplossingenmapje en voor de discussie!

Hartelijke groet, Anneke

Toelichting bij de oplossing van paleopuzzel 79:

De van oorsprong Schotse kaperkapitein John Jacobi Teller Orkney komt in het archief van de Godshuizen te Middelburg in diverse archiefstukken voor. Zijn naam wordt op allerlei manieren geschreven: Jan Jacobs zoon Horckenay of Orkenaey alias Teller Orkene en John Jacobi alias Teller Orkene.

Het aardige is dat we ook een Zeeuws hebbelijkheidje zien: vaak wordt een h toegevoegd aan een woord dat begint met een klinker. Dus Orken(…) wordt dit geval Horken(…).

Ook de achternaam Teller komt verschillende manieren voor: Telder, Teller, Tayller, Taylard, Talyarde, Taillarde of Telliarde.

Volgens een nazaat van John Jacobi Teller Orkney, die via de Facebookpagina van het Zeeuws Archief reageerde, wordt zijn voorvader beschreven in ‘Calendar of State Papers, domestic series of the reign of Elisabeth 1591-1594’. Hierin, schrijft de nazaat, is te vinden op p. 52: “April 26, 1582: Petition of John Orkeney, alias Taylor, of Middleborough, to Sir Fr. Walsyngham. Desires letters to the Mayor of Southampton for restauration of his ship, The Flying Ghost, taken by the Edward Bonadventura, and detained by the Mayor.”

Ik heb dit niet nagetrokken. Misschien heeft iemand meer informatie?

Hartelijke groet, Anneke

Beste Anneke,

misschien moet in de ultieme oplossing in regel 11 het "puncte" nog weg...

Ha Arcimboldo, wat fijn dat je er nog naar hebt gekeken. Het 'punte' is verwijderd. Dank voor je oplettendheid en het melden!

Hartelijke groet, Anneke