Oplossingen paleopuzzel nr. 83: Noors handelsprivilege voor Monnickendam

Mijn poging. Het handschrift is heel leesbaar. Het soort Duits waarin het geschreven is doet enerzijds niet zo vreemd aan, maar anderzijds was het  toch zoeken naar welke letter of letters werden weggelaten ten gunste van een streep of krul.

(1) Wij Cristiern van godes gnaden to Dannemarcken Sweden Norwegin der wenden unde Goten koningk, hertogh to
(2) Sleswigk, Greve to Holsten Stormarn Oldenborch unde Delmenhorst, Don witlik unde apenbare alsweme dat
(3) wij van sundeger gunst unde gnade wegen, unde ock sunderge bede halven des irluchdeden hochmechtigen fursten herren
(4) karls hertogen to Burgundien etc. unses leven ohmes hebben gegunt unde belevet, gunnen ock jegenwardigh alse in kraft
(5) unde macht desses unses breves unde vororloven dat de Burgemeistere Radmanne Schepen gemeijnte unde inwoner der
(6) Stad Monkedam, effte wen se villichte der eren uthferdigende werden mit enem Schepe schepiskinderen kopenschapen
(7) haven unde gudern, unnse Stad Bergen in Norwegen so vakene ene des belustet soken mogen dar uppe ere olde won-
(8) heide unde privilegie samtkopes effte penninges werden an grover efte cleijner wicht wo ene des lustet unde
(9) beqwemest is, kopen unde verkopen, uppe der dudesschen bruggen alleijne uthgenomen unde behalven, unsir kronen
(10) tolle und rechticheide doch unvorsumet, verbeden darumme ernstaftigen allen und isliken unsen amptmanne Burge-
(11) meistern Radmannen tolnern undirsaten unde sus allen anderen der Erben van Monkedam inwoner effte koplude
(12) an Schepen haven denern gudern, effte sus jergensworane to hindernde tovende beschedigende effte in jeniger maten
(13) to verunrechtende undir unsem hogesten bode hulden unde ungnaden, Datum an unsem Slote kopenhaven amme
(14) meddeweken negest  na Johannis ante portam latinam. undir unsin angehangenen Secrete na christi unses heren gebort
(15) veerteinhundert dar na imme soventigesten jare

Deze tekst is qua handschrift niet zo moeilijk: netjes en consequent geschreven. De afkortingen (komma, streepje en streepje met krul opwaarts) zijn eenduidig en ook wel te doen. Alleen de taal en de bijzondere woorden waren soms een probleem.

Wij Cristiern van Godes gnaden tot Danmarcken, Sweden, Norwegin der Wenden unde Goten, koningk, hertogh to
Sleswigk, greve to Holsten, Stormarn, Oldenborch unde Delmenhorst, don witlik unde apenbare alsweme dat
wy van sundiger gunst unde gnade wegen, unde ock sunderger bede halven des irluchdeden hochmechtigen fursten herren
Karls hertogen to Burgundien etc. uns leven ohmes hebben gegunt unde belevet, gunnen ock jegenwardigh alse in kraft
unde macht desses unses breves unde verorloven dat de burgemeistere radmanne schepen gemeynte unde inwoneren der
stad Monkedam effte wen se villichte der eren uthferdigende werden mit enem schepe schepiskinden kopenschappen
haven unde guderen unnse stad Bergen in Norwegen so vakene ene des belustet soken mogen dar uppe ere olde won
heide unde privilegie samptkopes effte penninges werden an grover efte cleyner wicht wo ene des lustet unde
beqwemest is kopen unde verkopen, uppe der dudesschen bruggen alleyne uthgenomen unde behalven unsir kronen
tolle unde rechticheide doch unvorsumet, verbeden darumme ernstaftigen allen unde isliken unsen amptmanne burger-
meistern radmannen tolnern undersaten unde sus allen anderen der erbenomeden van Monkedam inwoner effte koplude
an schepen haven denern gudern, effte sus jergensworane tot hindernde tovende beschedingende effte in jenige maten
to verunrechtende undir unsen hogesten bode hulden unde ungnaden. Datum an insem slote Kopenhaven amme
meddeweken negest na Johannis ante portam latinam, undir unsin angehangenen secrete na Christi unsen Heren gebort
veerteinhundert dar na imme soventigesten jare.

Knap werk hoor, deze transcripties! De letters zijn inderdaad netjes geschreven, maar de afkoringen en vreemde taal maken het toch lastig. Wat zou bijvoorbeeld met 'dudesschen' bruggen bedoeld worden?

Interessante bron. De taal waarin het is geschreven is Nederduits, dat in Noord-Duitsland werd en wordt gesproken, en toentertijd de lingua franca in het Hanzegebied was, waartoe ook Scandinavië behoorde. Met "dudesschen bruggen" is Tyskebryggen ('de Duitse kade') bedoeld, een gebied in de haven van Bergen waar de kooplieden uit de Duitse Hanzesteden hun nederzetting hadden met speciale privileges. Aangezien Monnickendam geen deel uitmaakte van de Hanze, wordt in de oorkonde expliciet vermeld dat ze niet in Tyskebryggen handel mochten drijven, maar verder overal waar ze wilden.

Verplaatst van de paleopuzzelmap naar de oplossingenmap:

Jip Verheyen zei op 09 september 2020 om 12:51

Wij Cristiern van Godes gnaden to Dannemarcken Sweden Norwegin der Wenden unde Goten Koningk hertogh to Sleswigk. Greve to Holsten Stormarn Oldenberch unde Delmenhorst. Den witlik unde openbare alswien dat wy van sundiger gunst van gnade wegen und ock sundergunst bede halven des ieluchdeden hochmechtigen farsten heeren Karls hertogen to Burgundien ter unser leven ohmes hebben gegunt unde belevet gunnen ock iegenwardich alse in kinst unde macht dessen unses brenes unde weerlovende dat de Burgemeistre Radmannen Schepen gemeynte unde Inwoner der Stad Monnickedam effte wense villichte der eren uthfertigende werden mit enem schepe schepiskinderen kopenschappen haven unde guderen. Vunse Stad Bergen in Norwegen so vakene ene des belustet soken mogen dae uppe eve olde wonheide unde privilegie samptkopes effte penninges worden an gwuer efte deyner wicht wo ene des lustet unde beqwemest is. Kopen unde verkopen uppe der dudesschen bruggen alleyne uthgenomen unde behalven under kronen tolle unde eechticheide doch onvorsinnet verbeden darumme eenstastigen allen unde isliken unsen Amptmanne Burgemeistern  Radmannen tolveren undirsatte unde sus allen anderen der Erbiedigen van Monnickedam Inwoner effte kaplude an Schepen haven denen guderen effte sus iegensworane to hinderende tonende beschedigende effte In ienigen maten to uunrechtende unde unsen hogesten bode hulden unde ungenade.Datum an unsem Slote Kopenhaven Anno meddeweken negest na Johannis an portam latinam Under unseren angehangenen Servete na Christi unseren heeren gebaet veerteinhundert  dae na inne Soventigensten jare

@Bart Holterman, bedankt voor deze interessante informatie! Leuk om te melden dat in het oud-archief van Monnickendam nog een aantal Scandinavische handelsprivileges uit de vijftiende eeuw bewaard is gebleven.

Met dank aan Andreas, Geert, Jip en Bart hebben we van deze Nederduitse tekst onderstaande transcriptie gemaakt.

Een archivaris van het Rijksarchief in Kopenhagen wees ons nog op het Diplomatorium Norvegicus waarin de transcriptie van een bijna identiek charter t.b.v. de stad Amsterdam is opgenomen: 

https://www.dokpro.uio.no/perl/middelalder/diplom_vise_tekst.prl?b=5486…

Ook leuk om te melden is een interessant artikel over het Nederduits als verkeertaal van de Hanze in tijdschrift Onze Taal: 

https://www.dbnl.org/tekst/_taa014200501_01/_taa014200501_01_0212.php

Wij Cristiern van godes gnaden to Danemarcken Sweden Norwegin der Wenden unde Goten Koningk. Hertogh to

Sleswigk. Greve to Holsten Stormarn Oldenborch unde Delmenhorst. Don witlik vnde apenbaren alsweme dat

wij van sunderger gunst unde gnade wegen, unde ock sunderger bede halven des irluchdeden hochmechtigen fursten herren

karls hertogen to Burgundien zu unsere leven ohmes hebben gegunt unde belevet, gunnen ock jegenwardigh alse in kraft

unde macht dess unses breves unde vororloven dat de Burgemeisteren Radmannen Schepen gemeynte unde inwoneren der

Stad Monkedam, effte wen se villichte der eren uthferdigende werden mit enem Schepe schepiskinderen kopenschapen

haven unde guderen. Unnse Stad Bergen in Norwegen so vakene ene des belustet soken mogen dar uppe ere olde won

heide unde privilegie samptkopes effte penniges werden an grover efte cleyner wicht wo ene des lustet unde

beqwemest is. kopen unde verkopen, uppe der dudesschen bruggen alleyne uthgenomen unde behalven, unsir kronen

tolle unde rechticheide doch unvorsumet, verbeden darumme ernstaftigen allen unde isliken unsen amptmanne Burge-

meistern Radmannen tolnern undirsaten unde sus allen anderen der Erbenomede van Monkedam inwoner effte koplude

an Schepen haven denern gudern, effte sus jergensworane to hindernde tovende beschedigende effte in ienige maten

to verunrechtende undir unsem hogesten bode hulden unde ungnaden, Datum an unsem Slote kopenhaven Amme

meddeweken negest na Johannis ante portam latinam. Undir unsim angehangenen Secrete Na christi unses here gebort

veerteinhundert dar na imme Soventigesten jare.