Overslaan en naar de inhoud gaan

Forum

Paleopuzzel nr. 60: Dokterskosten voor rekening van de kerk

Paleopuzzel

Als een dokter werk verricht, wil hij daar graag voor betaald worden. Meestal betaalt de patiënt. Maar doktersrekeningen zijn hoog. Wat als je wel dringend een dokter nodig hebt maar geen geld hebt om te betalen? Dan kun je een beroep doen op de kerkelijke gemeente.
Dat gebeurt in 1598, als Pieter, ‘eenen armen perzoen van de ghemeente’, zo ernstig verwond is geraakt, dat heelmeester Frederick (1564-1625) uit Goes eraan te pas moet komen. Los deze paleopuzzel op en ontdek hoe de kerkelijke gemeente het geld bij elkaar krijgt om de dokterskosten te betalen.
De tekst over de dokterskosten komt uit het archief van de Hervormde Gemeente Goes, dat berust in het Gemeentearchief Goes.
Veel paleopuzzelplezier!

Reacties (10)

E. den Hamer zei op do, 05/02/2019 - 14:19

De kerkelijke gemeente betaalde weliswaar de dokterskosten maar deze kosten werden na het overlijden van de persoon teruggevorderd uit de erfenis. Als er een eigen huis(je) was kocht de kerkelijke gemeente soms het huis van de erven. De dokterskosten en indien er sprake was van ook nog wekelijkse ondersteuning in het levensonderhoud werden deze dan verrekend. In voorkomende gevallen werden de gemaakte kosten verhaald op de kinderen, indien deze bij konden dragen. 

Van Rietvelde Johan zei op do, 05/02/2019 - 19:22

Een poging...

1. Ick onderschreve kenne ontfanghen te hebben uijt
2. handen van pieter de Wint de somme van twaelff
3. pont grooten Vlaems, ende dat van weghen pieter
4. den stroodecker dien ick van een swaer axcident
5. aen zijn slincker kaeken genesen hebben beloeve daer bennen
6. Indien hem eenich inconvenient aende zelve
7. persoon ter cause van tvoirnoomde  axcident
8. aen zijn slincker kaeke weder omme open=
9. baerde, te genesen voor de voirnoemende
10.somme, sonder dat de patient ofte Iemant
11.van zijner weghen eenen stuijver oncosten zijn
12.ter dier cause meer sall hoeven te
13.lijden, gheenen tijt uijtgenoomen, in
14.kennisse der waerheit hebbe ick dit geschreven
15.ende met mijn eighen hant onderteekent
16.Desen 16 marti 1598
Frederick Waehenaers
17. De twelf ponden in dese vermelt sijn bij Pieter de Wint aen Meester Frederic
18.betaelt, bij laste vande broederen des kerkenraedts, ende wt zekere collecte
19.bij die vande kerkenraedt onder den broederen dese gemeente gedaen
20.blijckende bij de Rekeninge daer van sijnde.

heihorst1953 zei op za, 05/04/2019 - 10:19

ik lees bij r 16 ondertekening:  Frederick Wachenaers

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op za, 05/04/2019 - 18:10

@E. den Hamer: of daarvan in dit geval ook sprake was, weet ik niet. De collecte levert dusdanig veel op dat er na betaling van de doktersrekening nog geld overblijft. Met het overschot subsidieert de kerk van Goes het weeshuis in Bergen op Zoom en onderhoudt men enkele arme lidmaten.

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op za, 05/04/2019 - 18:20

@Johan van Rietvelde: Een knappe poging! Kijk misschien nog eens even naar het laatste woord in regel 5, het tweede woord in regel 11, het derde woord in regel 16, het vierde woord in regel 18 en nog twee woorden in regel 19. De achternaam is inderdaad, zoals @heihorst1953 zegt: Wachenaers. Je bent een heel eind gekomen Johan, chapeau!

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op di, 05/14/2019 - 20:15

Je bent de enige die een poging gewaagd heeft, Johan, met een aanvulling van Heihorst1953 en inhoudelijke toelichting van E.den Hamer. Dank voor jullie bijdragen!

Hier volgt de transcriptie zoals wij die hebben gemaakt en nog wat extra informatie over de Goese chirurgijn Frederick Wachenaers.

1 Ick onderschreve kenne ontfanghen te hebben uijt
2 handen van pieter de wint de somma van twaelff
3 pont grooten vlaems, ende dat van weghen pieter
4 den stroodecker dien ick van een swaer axcident
5 aen zijn slincker kaeke genesen hebbe, beloeve daer beven
6 Indien hem eenich inconvenient aende zelve
7 persoon ter cause van tvoirnoomde axcident
8 aen zijn slincker kaeke weder omme open-
9 baerde, te genesen voor de voirnoemende
10 somme, sonder dat den pacient ofte Iemant
11 van zijnet weghen eenen stuijver oncoste
12 ter dier cause meer sall hoeven zijn te
13 lijden, gheenen tijt uijt genoomen, in
14 kennisse der waerheit hebbe ick dit geschreven
15 ende met mijn eighen hant onderteekent
16 desen 16 marci 1598
17 Frederick Wachenaers
18 De twelf ponden in dese vermelt sijn bij Pieter de wint aen meester frederic
19 betaelt, bij laste vanden broederen des kerckenraedts, ende uut zekere collecte
20 bij die vanden kerckenraedt onder den broederen deser gemeente gedaen,
21 blijckende bij de Rekeninge daer van sijnde.

Achtergrondinformatie

   Frederick Wachenaers is geboren omstreeks 1564. Hij trouwt rond 1595 met Tanneken Daems of Daens. Ze krijgen één kind. Na het overlijden van Tanneken hertrouwt Frederick in 1610 met Adriana Frans van den Berge. Zij overlijdt in 1613, waarna Wachenaers met zijn derde vrouw trouwt, Maeycken Cornelis Kelle. Bij haar krijgt drie kinderen. Meester Frederick overlijdt in 1625. Zijn derde echtgenote overlijdt in 1640.

   Wachenaers is chirurgijn in Goes. Hij treedt ook buiten de stad op als chirurgijn, zelfs als medisch specialist voor rechtbanken, zoals in Waarde. Daar moet hij in 1596 sectie verrichten om de doodsoorzaak van de stiefzoon van de herbergier te achterhalen. Deze man kreeg tijdens een ruzie in de gelagkamer een messteek in zijn borst. In 1599 verricht Wachenaers sectie op een overleden arbeider die door een waard in Kats met een bierkan op zijn hoofd is geslagen. Daarnaast is Wachenaers regelmatig getuige bij het opstellen van notariële akten.

   De tekst van de paleopuzzel uit het Gemeentearchief Goes (archief van de hervormde gemeente van Goes, inv.nr 237), heeft een relatie met inv.nr 236. Dit is een financiële verantwoording van de collecte die voorafgaand aan de behandeling binnen de hervormde gemeente is gehouden om de rekening van meester Frederick te kunnen betalen. De patiënt is ‘eenen armen perzoen van de ghemeente’. Met het overschot van de collecte subsidieert de kerk van Goes het weeshuis in Bergen op Zoom, en onderhoudt men enkele arme lidmaten.

   Met dank aan collega Frank de Klerk van het Gemeentearchief Goes voor het aanleveren van de tekst en de historische informatie.

Els zei op di, 05/14/2019 - 20:22

Dank voor de uitleg. Blij dat ik een kleine bijdrage kon leveren.

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op di, 05/14/2019 - 20:40

Elke bijdrage is welkom, Els, dank je wel!

M. Helder zei op zo, 05/26/2019 - 03:10

Ik denk dat de derde letter van de achternaam een g is: lange slinger eronder, en de ronde bovenkant past niet bij een 17e-eeuwse c. Bovendien is de naam Waghenaer of -are gedocumenteerd en duidt die een beroep aan, terwijl voor Wachenaer geen van beide het geval is (zie cbgfamilienamen.nl).

Als antwoord op door M. Helder

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op wo, 06/05/2019 - 10:45

@M.Helder, ik denk dat je gelijk hebt. In de rechterlijke archieven, waarin dokter Frederik herhaaldelijk voorkomt als getuige, wordt hij meestal aangeduid met 'Waghenaers' of 'Waghenaer'. Soms als 'Wagenaers' en ook een keer als 'wagenaer'.

Dank je wel voor je reactie en de toelichting en de verwijzing naar de website van het CBG!

Reageer op dit bericht

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.
Slechts één bestand.
10 MB limiet.
Toegestane types: png gif jpg jpeg.