Overslaan en naar de inhoud gaan

Forum

Paleopuzzel nr. 53: Naar de galeien

Paleopuzzel

Een nieuw jaar, een nieuwe paleopuzzel!

Je bent slachter en wilt schapen slachten, maar je hebt geen schapen. Wat te doen? Je steelt ze bij een ander die wel schapen heeft. Dat kwam de stelende slachter duur te staan. Hij moest voor straf naar de galeien. Dit vonnis is opgetekend in het ‘Waerheijt bouck der stede Zijriczee’, dat wordt bewaard in het gemeentearchief van Schouwen-Duiveland. De schrijver, Willem de Ro(o)vere, hoogbaljuw van Zierikzee en Zeeland Beoostenschelde, maakte bij sommige vonnissen niets aan de verbeelding overlatende tekeningen. Los deze paleopuzzel op en ontdek hoe lang de stelende slachter moest roeien.

Reacties (13)

ChrisvD zei op za, 01/05/2019 - 22:26

Ruim vier eeuwen later haalde de dader nog de Proviciale Zeeuwse Courant ! 

ChrisvD zei op za, 01/05/2019 - 23:27

Een eerste aanzet:
Den thienden dagh Julij XVc LVIo

Dat Henric Lievin Henricsz. vleijshouder van zijnen ambocht
zijnde tot versceijden stonden scapen gestolen heeft ende een
deel van dien ter banck geslegen ende vercocht heeft.

Sententie
den heere LX Lb. de stede X Lb. ende
dat de heert hem anvaerden zal ende
doen bringen tot Antwerpen an den
gecommitteerden van heer Antonis Doria
omme aldaer geanvaerdt te werden ende
doen bringen op de galeije ende aldaer
te doen dienen ende roijen de rijemen
den tijdt van thien jaeren ende binnen
middelen tijde nijet weder te commen
binnen deser stede ende vrijheijd van dier
op zijnen lijf.

Pauwel zei op za, 01/05/2019 - 23:57

Den thienden dagh Julij xvClvi°
Dat henric lieuin henricsz. vleijshouder van zij[nen] ambocht
zijnde tot versceijden stonden scapen gestolen heeft, en[de] een
deel van dien ter banck geslegen ende vercocht heeft,
Senten[tie]
den heere lx £, de stede x £ Ende
dat de heere hem a[n]uaerden zal, ende
doen bringen tot Antwerpen anden
geco[m]mitteerden van heer Antonio Doria
o[m]me aldaer geanuaerdt te werden ende
doen bringen op de galeije en[de] aldaer
te doen dienen en[de] Royen de Rijemen
den tijdt van thien jaeren, en[de] bi[n]nen
middelen tijde nijet weder te co[m]men
bi[n]nen deser stede en[de] vrijheijd van dier,
op zij[nen] lijf.

Als antwoord op door ChrisvD

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op zo, 01/06/2019 - 18:30

Het Waarheidsboek van Zierikzee is een dankbare bron om uit te putten, Chris! Als je daarin vermeld staat, hoe vervelend het ook is, ben je verzekerd van eeuwige roem ;-)

Als antwoord op door ChrisvD

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op zo, 01/06/2019 - 18:36

Prima eerste aanzet, Chris! De o achter het jaartal is goed, zowel als gewone o als o in superscript, zoals Pauwel het heeft geschreven. Kijk nog even goed naar hoofdletters en kleine letters aan het begin van sommige woorden.

Als antwoord op door Pauwel

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op zo, 01/06/2019 - 18:46

Je bent een heel eind gekomen, Pauwel! Het o'tje achter het jaartal kan inderdaad in superscript, zo staat het er ook. De afkortingen zijn goed opgelost. De afkortingsoplossingen hoeven op 'Wat staat daer?' niet tussen vierkante haakjes. Leuk om te zien dat jij kiest voor een u en Chris voor een v in het midden van de woorden waarin een u/v staat.

Arcimboldo zei op zo, 01/06/2019 - 20:32

Knuppel in hoenderhok: "op zijn lijf" in de allerlaatste regel.

De afkortingshaal is duidelijk anders dan die in de eerste regel en "op zijnen lijf" is een ongebruikelijke uitdrukking.

Als antwoord op door Arcimboldo

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op zo, 01/06/2019 - 21:02

Een goede knuppel, Arcimboldo!

Pauwel zei op zo, 01/06/2019 - 22:16

Maar en[de] wordt in deze tekst ook op twee manieren afgekort, met de kringel eromheen, en met de slinger erboven, als in regel 13. Het is dus de vraag of er veel verschil is tussen deze twee wijzen van afkorten.

Voor op synen lyve vind ik overigens via Google wel een voorbeeld.
https://books.google.nl/books?id=dZxBAQAAMAAJ&pg=PA38&dq=%22op+synen+ly…

Als antwoord op door Pauwel

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op ma, 01/07/2019 - 12:31

De schrijver van het vonnis gebruikt verschillende soorten afkortingshalen die we hetzelfde oplossen. En inderdaad: 'op zijnen lijf, 'sinen lyf' komt wel eens voor, hoewel het minder gangbaar is dan 'zijn lijf'.

Arcimboldo zei op ma, 01/07/2019 - 20:37

Deze scribent gebruikt op een andere pagina (https://www.archieven.nl/nl/zoeken?mivast=0&mizig=210&miadt=239&micode=…) precies dezelfde afkortingshaal om zy[n] te schrijven. Hij doet dat m.i. omdat hij na de y alleen nog een [n] afkort.

Bij zijn[en] in de eerste regel schrijft hij zn+afkortingshaal. Daar is dus na zyn nog iets bedoeld.

Verder blijkt "op sijnen lijf" echt nauwelijks voor te komen.

Als antwoord op door Arcimboldo

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op za, 01/12/2019 - 16:58

Wij hebben intern daarover uitgebreid gediscussieerd, Arcimboldo. Moet het zij[n] zijn of zijn[en]. Er valt voor beide varianten iets te zeggen.

beheerder Anneke van Waarden-Koets zei op do, 01/17/2019 - 22:35

Beste paleopuzzelaars.

 

Hier is dan de oplossing van de tekst uit het Waarheidsboek van Zierikzee. Aanhakend op de discussie over zij[n] of zijn[en]: wij hebben gekozen voor de oplossing zijn[en], maar voor zij[n] valt zeker ook iets te zeggen. Het o'tje achter het jaartal kan zowel in superscript als in een gewone o getranscribeerd worden. Wij hebben hier gekozen voor een gewone o, maar beide zijn goed. Het pondteken hebben we getranscribeerd in ponden, zoals dat in verschillende teksten rondom deze tekst ook voluit is geschreven. Maar ook hier kun je er voor kiezen om het pondteken in de transcriptie te laten staan.

 

De tekst komt uit ‘Waarheytboek’, register van vonnissen in criminele zaken, 1541-1570. Toegang 10, Rechterlijke, Weeskamer en Notariële Archieven Zeeuwse Eilanden (RAZE), 1456-1811 (1852), inventarisnummer 3847, scan 214. Link naar Archieven.nl: https://www.zeeuwsarchief.nl/onderzoek-het-zelf/archief/?mivast=239&miz… . Dit register wordt bewaard in het Gemeentearchief Schouwen-Duiveland.

 

Hier komt de transcriptie:

 

1 Den thienden dagh Julij xvc lvjo

 

2 Dat henric lievin henricszoon vleijshouder van zijnen ambocht
3 zijnde tot versceijden stonden scapen gestolen heeft, ende een
4 deel van dien ter banck geslegen ende vercocht heeft.

 

5 Sententie
6 Den heere lx ponden, de stede x ponden Ende
7 dat de heere hem anvaerden zal, ende
8 doen bringen tot Antwerpen anden
9 gecommitteerden van heer Antonio doria
10 omme aldaer geanvaerdt te werden ende
11 doen bringen op de galeije ende aldaer
12 te doen dienen ende Roijen de Rijemen
13 den tijdt van thien Jaeren, ende binnen
14 middelen tijde nijet weder te commen
15 binnen deser stede ende vrijheijd van dier,
16 op zijnen lijf.

 

Dank jullie wel, Chris, Pauwel en Arcimboldo voor de transcripties, de discussies en het zoekwerk! Dat houdt ons scherp en we realiseren ons dat er vaak meerdere mogelijkheden en ziens- en leeswijzen zijn!

 

Reageer op dit bericht

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.
Slechts één bestand.
10 MB limiet.
Toegestane types: png gif jpg jpeg.