document Maximiliaan St Agatha 1486

Maximiliaen, bij der gratien Goids, roemsconinck, altijt vermeerdere des rijcs, ende Philipe, bij derselver gratien eertshertogen /
van Oisterijcke, hertogen van Bourgoinginen, van der Lothe, van Brabant, van Lymborch, van Luxemburg ende van Gledrte, coemen van Vlaenderen, van Tyrolle, van Artois, van Bourgoingnien, /
palatinen van Henegouwen, van Hollant, van Zeellant, van Namen ende van Zuytphen, mercgreven des heyliche rijcs, heren van Vrieslant, van Salins ende van Mechelen, doe /
condt allen luyden dat wij uuyt sunderlinge gunsten die wij hebben ende dragen tot onsen geminden in Gode die bruederen ons Goidshuys van Sinte Aeghten in onsen lande van /
Kuyck gelegen, ende om die devotie die wij hebben totten heyligen maeght, Sinte Aeghten hoeve patronesse, ende opdat die voirsz. bruederen te bat gehouden sullen wesen onsen /
lieven Heere God te bidden voer die zalicheit ende welvaert van ons ende van onsen gemeynen lande ende voer die zielen onser vorvorderen zaliger memorien, ende oic van onsen /
nacomelingen hertogen ende hertoginnen van Brabant, ende besunder voer die zielen van wijlen onsen lieven ende zeere geminden geselinnen der hertoginnen ende van vrouwe Kathlijnen /
van Bourbon in heuren leven hertoginne van Ghelre, dien God genadich zij, ende om te bat hoeren last nae hoeren staet te moigen omme te houden, hebben den voirsz. bruederen in den goidshuyse /
om Goidswille te vorsten ende in gerechter aelmoessenen ghegeven ende verleent ende mit desen onsen brieve gheven ende verleenen die vrijdicheyt ende admortisatie van dat /
halferve dat een leen was geheyten den Doyenborch gelegen in den kerspel van Kuyck, weert wesende jaerliycx vive off zesse croenen off daer omtrent, ende hebben voerts voer /
ons onse erven ende nacomelingen hertogen ende hertoginnen van Brabant t'voersz. halferve geadmortizeert ende gevrijdt , admortiseren en vrijen van onse manschap ende /
van allen anderen weerlijcken lasten ende diensten tot eewigen daighen om den voersz. bruederen ende goidshuyse dier voertaene te gebruycken ongelast sonder ons off onsen nacomelingen /
enigen dienst off manschap [papierschade] te doene in eeniger manieren, behoudelic financie ter tauxatie van onsen lieven ende getrouwen cancellier van Brabant off van den luyden /
van onsen rekeningen te Bruessel ende dat zij ons jaerlijcx gheven ende betalen sullen in de handen van onsen rentmeester dient behoeren sal altijt op Sinte Mertttensdach /
in den wynter eenen erfchijns van twee capuynen denwelken wij willen ende oic bevelen denselven onsen rentmeester in onsen thijnsboecken ter eewiger memorien onder t'capittel /
geminder gesellinen ende vrouwen Kathlijnen van Bourbonjaerghetijde mit vigilien daer aff zij ons sculdich sijn te gheven hirtoe behoerlijcke contre brieven bezegelt mit /
hoeren zegel ende die leveren opter camtoer van onsen rekeningen voerscreven tot eewigen memorien, ontbieden daerom ende bevelen onsen drossaete ende stadthouder /
van onsen leenen van Brabant, onsen secretaroes ende verwaerders van onsen leenboeken ende allen anderen onsen wachteren, stichteren, dieneren, mannen van leen ende /
ondersaten nu ende oic naemaels wesende, ende allen anderen dien't aengaen mach, dat zij den voersz. bruederen ende goidshuyse onser voersz. gratien ende verleeninghen /
rustelic ende vredelic doen ende laeten gebruycken, houdende t'voersz. halferve vrij ende ongelast van onser manschap ende allen anderen wettelijcken lasten ende diensten /
opten voergenoempden erfchijnse van twee capuynen, sonder hen daertegen te doen off te laeten geschien enninge hynder, commer off letsel, nu off in toecomende tijden /
in eeniger manieren, ende dat onse voersz. secretaires ende clerck van onsen leenboeken t'selve halferve die uuyten selven onsen leenboeken te dien eynde dat die
voersz. bruederen in toecomenden tijden voer dit manschap daer aff onnervolght ende ongepraempt moigen blijven, ende des niet en laet want wij't alsoe gedaen /
willen hebben [deel onleesbaar] hebben wij onsen zegel aen desen brief doen hangen. Gegeven in onser stadt van Bruessel opten zeventyensten dach der maent
[rest verwijnt in de vouw onderaan]

In dit document [Cuijk, Erfgoed centrum Nederlands kloosterleven, toegang, AR-P017 SA   Archiefinventaris Kruisherenklooster St. Agatha, inv.nr. 716] zetten rooms-koning Maximiliaan en aartshertog Philips een leengoed om in cijnsgoed. De kruisheren van Sint Agatha worden ontslagen van enige leenrechtelijke band of verplichting, maar dien slechts jaarlijks twee kapoenen als cijns af te dragen voor de Doyenburch. Het motief voor deze wijzing is de herinnering aan de bijzondere band met dit klooster van wijlen Cattharina van Bourbon, hertogin van Gelre (1440-1469).

Behalve de omzetting van leengoed tot cijnsgoed van het halve erf Doyenberch wordt er een jaarlijkse vigilie ingesteld op de sterfdag van hertogin Catharina. Achter willen hebben in de laatst zichtbare regel van de oorkonde  moet iets staan als ende daertoe .

Catharina was geboren in Luik. Er waren kloosters van de kruisheren in Luik en Hoei waar deze orde in 1211 begon. Een speciale band met de kruisheren lijkt me niet toevallig. Op oude kaarten - via https://www.topotijdreis.nl - zie je niet ver van Sint-Agatha aan de weg richting de buurtschap Haring eerst de buurtschappen Kleine en Groote Huij en net voorbij de kruising van de weg met de spoorlijn Nijmegen-Venlo een veldnaam Doodenberg.

Hai Geert en Otto,

Wat fijn dat jullie mij deze info geven!

Ik ga zeker verder kijken wat dit allemaal verder inhoudt, Otto.

Ik had de laatste zin ook gefotografeerd: was even lastig met 'omhooghouden van de rand, fotograferen en deze met photoshop erbij te zetten. Het is gelukt! Hierbij zal ik de afbeelding met laatste zin ook even uploaden. Hopelijk kunnen jullie deze ook voor mij nog vertalen;-)

Alvast bedankt!

Hartelijke groet,

Carina

Beste Carina, hier de laatste twee regels voluit:

willen hebben ende des t'oirconden hebben wij onsen zegel aen desen brief doen hangen. Gegeven in onser stadt van Bruessel opten zeventyensten dach der maent / van novembri in;t jaer ons heren duysent vierhondert sessendetachtig ende van den rijcke van ons Maximiliaen d'iersten

Op de vouw - de pliek - staat nog: Bij de coninck t'uwer relacien, en een handtekening van de kanselarij. Ik voeg een screenshot toe van Topotijdreis van een topografische kaart uit 1925.

Dank je Otto,

Ik heb nu ook contact met een kruisheer die meer over de archieven van deze orde weet. Hij gaat voor mij op zoek naar mss nog wat aanknopingen.

Hartelijke groet,

Carina

Otto nog even een vraag; de naam Doodenberg; daar zit natuurlijk ook een verhaal aan vast aan die naam. Waar denk je dat ik dat zou kunnen uitzoeken?

Ik ben al bij het BHIC geweest. Op de oudste kadarale kaarten (uit 1832) werd deze naam ook al vernoemd. Zij konden mij niet helpen met de herkomst van deze naam.

De Dodenberg naast de Huij

Zie de bijgevoegde foto.

Zou dit stuk grond nog extra betekenis kunnen hebben ivm het document van Maximiliaan?

Beste Carina, jouw vraag naar een speciale betekenis van de veldnaam lijkt me niet eenduidig te beantwoorden. Hertogin Catharina overleed in 1469, en het charter dateert uit 1486. Ik zie in dezelfde archiefcollectie in 1425 ook de persoonsnaam Doyenberch. Ik denk eerder dat het initiatief voor de omzetting van de status van dit perceel bij de kruisheren zelf lag, mogelijk om hun goederenbeheer te stroomlijnen. Aan de andere kant valt het me wel op dat dit gebeurt in het eerste regeringsjaar van Maximiliaan, een prima moment om in beeld te komen. Deze grote oorkonde drukt ook iets uit van het belang van de relatie tussen de rooms-koning en de kruisheren. Het herinnerde me aan de brief van Willem van Oranje uit 1575 die zijn bescherming uitsprak over het klooster van Sint Agatha, zie https://resources.huygens.knaw.nl/wvo/app/brief?nr=11927 .

Dank je Otto! 
Fijn dat je je informatie met mij deelt.

Beste carina, graag gedaan! Er blijkt een editie van deze oorkonde te zijn in het werk van C.R. Hermans, Annales Canonicorum Regularium Sancti Augustini, Ordinis S. Crucis (3 dln., Den Bosch 1858) II, 412-415, document nr. 126, online bij Google, https://books.google.nl/books?id=eZoDAAAAcAAJ . Hermans geeft meer documenten waaruit steun van de hertogen van Gelre aan de kruisheren van Sint-Agatha blijkt, minstens vanaf het begin van de vijftiende eeuw.