Overslaan en naar de inhoud gaan

Forum

'Toverien' in 1470 Nijmegen

Dag,

lukt het iemand een transcriptie (en inhoudelijke duiding) van bijgaande te maken?

Komt uit het schepenprotocol van Nijmegen: https://hdl.handle.net/21.12122/2132608489 

Ik denk dat Arnt Ghyzensz uit de stad wordt verbannen wegens 'toverien' (tovenarij/hekserij). Klopt dit? En staat er verder nog iets aan context?

Bvd,

Elmar

Reacties (5)

Otto Vervaart zei op wo, 08/28/2024 - 16:51

Beste Elmar, dit is niet gemakkelijk leesbaar, hier een eerste gedeeltelijk poging om dit te ontcijferen [RA Nijmegen, toegang 3, Stadsgerichten Nijmegen 1410-1811, inv.nr. 1830, scan 44]:

Wy Jan van Redinchaven richter Jan van Heze ende H[endrik[ de Broncken B[urgemeesters?] tot  Nijmegen ontbieden ende gebyeden v... Arnt /
Ghyzens want gy uyter ingheven dess duyvels van toverien onderwyndt ende dagelix … mede /
omgaet tegen … ende der heligen kristen geloven tot bedryghenisse sympelre lude dat gy … … /
…. sunder? an huden by de... sonnenn? sydt uter stat ende uter steden van Nymegen ende daer uyt blijfft die /
 neeste tek[omende] xx jaer lanck ende op twee mijlen naeghs van der stat vurs. bynnen den v...t... jaeren /
en koempt … uut zake dat gy herijn ...ckstich wyrdt dat sall staen tsynen rechten dats… /
sub sigillis nostris anno et cetera lxxxo extra post Mathie apostoli 

Onderaan staat nog in het Latijn pauper... fuit scolarium No.  De tekst is gedateerd op de zesde dag na het feest van de apostel Mathias, 2 maart 1470. Arnt praktiseert dagelijks tovenarij en gaat in tegen het christelijk geloof, en hij vormt daardoor een bedreiging voor eenvoudige lieden. Hij wordt verbannen, in ieder geval voor twintig jaar, en moet niet alleen Nijmegen verlaten, maar ook op een afstand van twee mijl blijven. De extra strafbepaling aan het slot is me nog niet duidelijk vanwege de vele ontbrekende woorden. De taal is duidelijk Oostnederlands gekleurd.

Elmar zei op wo, 08/28/2024 - 17:24

Goedemiddag Otto,

hier heb ik al heel veel aan - dank. Het is inderdaad - in ieder geval voor mij - zeer moeilijk leesbaar. Je duiding is ook erg nuttig.

Nogmaals dank, Elmar

Otto Vervaart zei op wo, 08/28/2024 - 18:24

Dag Elmar, wat neuzen via Google bracht me bij twee artikelen met verschillende visies op dit vonnis, Willem de Blécourt, 'Tovermeesters in Nijmegen?', Volkscultuur 3 (1988) 37-50,  https://historicalanthropologist.eu/wp-content/uploads/2016/01/Tovermee…, en Hans de Waardt, 'Toveren en onttoveren, Volkskundig Bulletin 12/1 (1986) 152-202, https://meertenspublicaties.meertens.knaw.nl/pdf/vb/100_VB_1986_12.1.pdf . Arnt werd hetzij veroordeeld voor tovenarij, hetzij voor waarzeggerij. Geen van beide auteurs geeft een complete transcriptie, wellicht baseren ze zich op oudere literatuur waarin dat wel het geval is.

Elmar zei op do, 08/29/2024 - 21:27

Wederom dank, die had ik zelf nog niet gevonden. Ook de voetnoten zijn handig om door te zoeken. Thx Otto!

Otto Vervaart zei op wo, 09/04/2024 - 17:57

Dag Elmar, bij vergissing tikte ik in de laatste regel in de datering extra in plaats van sexta, typisch iets dat gebeurt als andere ingewikkelde woorden veel aandacht vragen....

Reageer op dit bericht

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.
Slechts één bestand.
10 MB limiet.
Toegestane types: png gif jpg jpeg.