Testament Maijcken van Uffelen Bergen op Zoom 13 april 1632

Hallo Dave,

Ik heb met plezier even naar dit testament voor jou gekeken. Hoe je op legaten naar het armenhuis en weeshuis van Bergen op Zoom komt uit dit testament, en de omvang van de erfenis, is voor mij een vraagteken. Het is natuurlijk een aardige lap tekst bij elkaar. Ik heb het doorgelezen en zal het eerste stukje voor je transcriberen. Het is een veelvoorkomend soort testament  met veel algemene formuleringen, en daarom is volledige transcript m.i. niet noodzakelijk. De inhoud geef ik daarna beknopt weer.

"Inden name onses Heeren ende Salichmakers Jesu Christi Amen. Op huijden den 6 Januarij 1630 Compareerden voor mij Wouter de Witt, notaris openbaer ende tot Bergen opden Zoom residerende mette gelooffweerdige getuijgen naegenoempt: Jan Asbeeck van Dulmon, Sergeant onder de Compagnie vanden Capiteijn ende Sergeant Major Duijck van desen garnisoene, ende Fijken Jans dochter, sijne wettig huijsvrouwe, beijde gesondt ende wel te passe, enz. enz.". 

Het is een mutueel testament op de langstlevende, een veelvoorkomend soort testament. Verder staat er niet zoveel spannends in vrees ik. Als universeel erfgenamen worden het kind of de kinderen van wijlen Elisabeth Jans Asbeeck, dochter van de testateur, bij Geeraert van Deutekum, korporaal van dezelfde compagnie als die van de testateur, benoemd. Elisabeth is op dit moment dus al overleden. De testateuren sluiten de weeskamer(s) van de plaatsen waar zij zouden te komen overlijden uit ( "secludeerende" ). Dus juist geen legaten voor wees- of armenhuizen. Andere erfgenamen worden niet genoemd. De "legaten" die jij hebt gelezen maken deel uit van algemene formuleringen van de notaris. Over de omvang van de erfenis wordt niets gemeld.

De eerzame Willen Frans Brouwer wordt benoemd als "testamentelijk momboir". Je zou dit hier kunnen lezen als "executeur testamentair". De gangbare betekenis is: "voogd". De notaris is hier niet geheel duidelijk over.

Leuk is dat het testament gepasseerd is in brouwerij "De Blauwhandt" met Willem Frans Brouwer als een van de getuigen. Het zou mij niets verbazen als hij bierbrouwer was in deze brouwerij. Merk op dat de testateur tekende met: "Johan van Dulmon" zonder: Asbeeck. En Elisabeth is de dochter van de testateur. Maar is zij een dochter van de testatrice?

Ik hoop je hiermee antwoord op je vragen te hebben gegeven.

Hartelijke groeten,

Dennis          

Of het zou natuurlijk ook kunnen dat het verkeerde testament als afbeelding bij je vraag is geplaatst. :-) Dan nog is het lezen graag voor je gedaan.

Groetsels,

Dennis

O, Dennis....wat ongelofelijk dom van mij....ik heb het verkeerde document ge-upload....ik durf het je haast niet te vragen...bijgaand het goede document....mocht je er geen tijd of zin hebben om hier nog een keer naar te kijken, zeg het maar.....dan zoek ik een andere oplossing.....dank voor je werk tot nu toe....

met vriendelijke groeten,  Dave van Ooijen

Hallo Dave,

Nou, dat is me toch ook wat. Dat kan altijd gebeuren en geeft verder niets. Ik begrijp dat dit ( juiste ) testament, je hoofdbrekens heeft bezorgd. Het is niet zo bijzonder van inhoud en toch staat er veel in. Nog steeds staat er niet veel over de omvang van de erfenis vermeld en is het met haastige spoed geschreven. Enkele namen kon ik daardoor niet goed ontcijferen, maar als jij bekend bent met deze familie weet je misschien zelf wie men bedoelde. Overigens is Maijken tijdens het maken van dit testament ( nog ) niet overleden, maar ziek. Laten we eens kijken wat notaris Wouter de Witt(e) ons te vertellen heeft:

Ik zal de inhoud hieronder proberen samen te vatten. Veel zinnen zijn weer formuleringen die veel in testamenten voorkomen.

Dit is het testament van Maijken van Uffelen, huisvrouw van Jan Marcussen, poorteresse van de stad Bergen op Zoom, ziek en op bed gelegen, maar haar verstand wel goed gebruikende om te testeren.

Zij verstrekt de volgende legaten: Aan het weeshuis in Bergen op Zoom: 12 gulden en 10 stuivers en aan het armenhuis in Bergen op Zoom ook 12 gulden en 10 stuivers, uit te keren na haar overlijden. Voorts legaten aan: Servaes van Uffelen, haar vader: een bed met toebehoren en al hetgeen hij onder zich is hebbende ( in beheer heeft ) die haar zijn toebehorende, aan Pieter van Uffelen, zilversmid wonende te Tholen, Hendrick van Uffelen, zilversmid wonende te Bergen op Zoom, Adriaen, Franchois en Servaes van Uffelen, haar broers, ieder 1 pond Vlaems, ( is een muntsoort ), aan Ach.....? van Uffelen, gehuwd met Willem Birly? / Revly?, sergeant van Capitein Clercq, haar zuster, 50 Karolus gulden. En aan Elisabeth en Anneken van Uffelen, haar minderjarige zusters, ieder 100 Karolus gulden eens, door haar man Jan Marcussen uit te betalen als zij tot meerderderjarigheid of huwelijkse staat gekomen zijn. Hij Jan Marcussen zal de rente over dit bedrag voor het (levens-)onderhoud van deze minderjarige kinderen moeten betalen aan haar vader Servaes van Uffelen, aangezien deze kinderen bij hem, hun vader zijn inwonende.

Al haar andere goederen, ( en dit zijn algemene bewoordingen die je gelezen hebt zoals: geld, goud, zilver, land, gemunt en ongemunt, rentebrieven etc., etc. ) laat zij na aan Jan Marcussen, haar echtgenoot, zonder dat anderen daar enige bemoeienis mee mogen hebben. De testatrice is zwanger van een ongeboren vrucht. Als dit kind dood geboren zal worden, blijft alles zoals eerder is genoemd. Als het kind waarvan zij zwanger is levend geboren zal worden, zullen de bovenstaande legaten en dit haar testament komen te vervallen ( midts dien comen te cesseren ). Haar man Jan Marcussen zal dit kind, of de nog geboren wordende kinderen, moeten opvoeden tot hun meerderjarige of huwelijkse staat, scholing geven (!) en een ambacht te laten leren, en hen in totaal een uitzet mee te geven van 400 Karolus gulden als moederlijk goed en legitieme portie. Haar man Jan Marcussen laat zij dan de overige goederen ( surplus ende overschot ) na, zonder dat iemand anders daarover bemoeienis mag hebben.

Als het kind of de kinderen van de testatrice echter voor haar komen te overlijden, dan is haar man Jan Marcussen enig erfgenaam. Hij is dan echter verplicht de bovengenoemde legaten aan het weeshuis, het armenhuis, en de vrienden van de testatrice ( lees: haar genoemde familieleden ) uit te keren. Seclusie ( uitsluiting ) van de weeskamers van de plaatsen waar de testatrice zou mogen komen te overlijden, haar man Jan Marcussen aanstellende tot voogd bij deze.  

Het testament is gepasseerd in het woonhuis van de testatrice op 13 april 1632, in het bijzijn van Berent Heijndrickx soen en Jan Dijtens, poorters van Bergen op zoom, als getuigen hiervoor verzocht.

Opmerkelijk is dat Maijken zwanger is en testamentair laat vastleggen dat haar nakomelingen scholing dienen te krijgen. Ook haar handtekening is bijzonder. Niet veel vrouwen in deze periode konden schrijven. Ik krijg de indruk dat haar zij en haar man Jan Marcussen nog geen kinderen hebben, en de ongeboren vrucht hun eerste kind zal zijn. Wat het levenslot Maijken en Jan verder gebracht heeft is hier verder niet bekend, maar valt ook buiten het kader van je vraag.

Het is graag voor je gedaan en veel succes met je verdere recherches.

Groeten,

Dennis

Kleine aanvulling Dave: die zuster van Maijken heet Hester. Die notaris c.q. notarisklerk schrijft een beetje apart en in iedere nieuwe  schrijfhand moet je met lezen weer even inkomen. Er staat: Item aen Hester van Uffelen. 

En  nu ik toch bezig ben: de getuige Jan Dijtens is kleermaker, 't is maar dat je het weet. Je hebt er verder niets aan. Ik had dat niet meegenomen want het was betrekkelijk veel tekst, maar het is leuk om een beroep te vermelden. Toch?

Top Dennis. Heel veel dank. Dat geeft echt een impuls aan mijn zoektocht. Dat Maijcken zwanger was wist ik tot nu toe niet. Ook niet dat twee zussen minderjarig waren en nog bij vader woonde. Was haar moeder al overleden? Wanneer Maijcken is overleden, en of haar kind nog voor die tijd geboren is, heb ik overigens ook nog niet gevonden. Maar ze moet al vrij snel na het opstellen van de akte zijn overleden, want haar man hertrouwt al vrij snel daarna. Te weten op 25-8/29-9 1632. Ik ben overigens wel benieuwd waarom ze een erfdeel aan zowel het armenhuis als aan het weeshuis heeft gegeven. Heeft ze dat vanuit haar geloof gedaan? Wat denk jij?

Het is graag gedaan Dave. Maijcken heeft alleen geen erfdeel aan het armenhuis en weeshuis gelegateerd, maar gewoon een som geld. ;-) Ja waarom doet iemand zoiets? Mogelijk een combinatie van liefdadigheid en heil voor de ziel. In een tijd zonder hedendaagse media is het fijn te weten, dat wanneer je je dient te verantwoorden boven, je aan je verplichtingen beneden hebt voldaan. Vroegere generaties in het algemeen, en mijn voorouders in het bijzonder, legateerden altijd een klein bedrag aan bijvoorbeeld de Sint Jan(skathedraal) in Den Bosch voor eventueel door hen verkregen " onrechtveerdig goet ", = goederen waar zij eventueel niet zuiver aan zouden zijn gekomen. Dan is dat alvast geregeld. Ik denk er wel eens aan als ik in de Sint Jan loop, aan de giften van mijn vooroudres aan deze kerk. Maar stop ik dan niet altijd zelf ook wat munten in het offerblok voor de instandhouding van de kerk? Hoe verder je in de Middeleeuwen komt, hoe groter de donaties aan kerkelijke instellingen. Daarnaast zal een liefdadig motief zeker ook hebben meegespeeld.

Ik weet natuurlijk niet of zij katholiek- of protestantsgezind was, dat speelt natuurlijk ook een rol. En van de algemene gebruiken in die jaren in het West-Brabantse en Zeeuwse ben ik niet op de hoogte. Het is triest om te lezen dat het Maijcken minder goed is afgegaan. Zij lijkt uit een geslacht van zilversmeden te komen? en tussen de regels van het testament door krijg ik de indruk dat zij een hogere positie had dan haar echtgenoot Jan Marcussen. Maar dat kan natuurlijk schijn zijn. 

Een fijne zondag Dave!