Someren, Hees, Hou(t)broeck en een nonnenconvent?

Jos,

ad 1 : als wecher = weduwnaar , dan staat achter Anneke waarschijnlijk een afkorting  voor zaliger/seliger

 

ad 3: ik denk het convent van Ommel  ( de liggende streep boven het woord verdubbelt de M )

 

ad & : zou super niet kunnen staan voor superior =overste ?

zie voor de zusters van Ommel:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Ommel_(Nederland)

6) = ofte

2) achter Anneke staat de afkorting voor dochter

@ Herman: Je hebt me wel op een idee gebracht, volgens mij staat er suster, de 'aanspreektitel' van een non. In het item boven het onderhavige staat de naam 'Verdisteldonck' met 'st' vrijwel identiek geschreven. Voorts ga ik helemaal met je mee in 'Ommel' (ik had de streep als een langere afkorting gezien en als Someren geinterpreteerd). 

@ Johan: door 'ofte' ben ik op de gedachte te komen dat ex 'Hees sup Lignum' de latijnse naam voor Hout-(=lignum)broeck kan zijn. Er staat dan ook niet 'Hees', maar een woord dat ik nog niet thuis kan brengen - het zou dan de latijnse vertaling van broek, moeras o.i.d. moeten zijn. 

 

Ik ben met jullie bijdragen een flinke stap  verder gekomen, waarvoor hartelijk dank. Misschien willen jullie nu ook nog je licht laten schijnen over 'Houtbroek' is in het latijn '.... super Lignum' 

Nu de onderste regel van de tekst nog, wel van belang als dit een cijnsboek is, iets dat je niet met zoveel woorden noemde, Jos, in de omschrijving van je vraag. Ik lees er "XV non - 1 blanck". In welke archiefcollectie zit dit register, en met welk inventarisnummer, en kun je ook de datering ervan noemen?

Ik reageer vooral vanwege wat er in de linkermarge te zien valt, volgens niet eerder vertoond in dit forum: niet één maar zelfs twee keer de letters van het alfabet, voor ons erg handig!

@Otto: De cijnsboeken van de Heerlijkheid Helmond hebben het toegangsnummer 12063. De inventarisnummers voor de gegevens in Someren zijn 339 en 340 (ook Lierop en Vlierden staan in deze boeken). Je kunt alles vinden op de site van het RHC-Eindhoven. De codering van de scans is systematisch: 00017_C_Helmond_0339_0008v.jpg betekent scan 17 van de Cijnsboeken van Helmond inventarisnummer 339 en folio 8v. De letters (en cijfers komt ook voor) in de marge staan voor de betalingen. Let op, dat sommige letters, bijv de 'i' niet voorkomen. Het lijkt me nog niet eenvoudig om uit de letters in de marge de dateringen af te leiden - misschien een vraag die we aan de deskundigen van het RHC-Eindhoven kunnen voorleggen. De oudste stukken zijn in het latijn, de latere in de volkstaal, en - zoals ik vermoed - in de tussenperiode gemixed: zie mijn reactie hierboven van 22.52 uur. 

Voor mijn onderzoek heb ik de volgende scans gebruikt:

00017_C_Helmond_0339_0008v

00021_C_Helmond_0339_0010v

00023_C_Helmond_0339_0011v

00083_C_Helmond_0339_0044v

00086_C_Helmond_0339_0046

00142_C_Helmond_0340_0078

00143_C_Helmond_0340_0078v

00152_C_Helmond_0340_0083

00156_C_Helmond_0340_0085

 

Ik heb begrepen, dat de heemkundevereniging van Someren in hun tijdschrift aandacht aan de cijnsboeken heeft besteed. Helaas staan  niet alle uitgaven op het internet. Ook in de publicaties van Henk Beijer lees je meer over de cijnsboeken. 

@ Jos ik heb nog eens goed gekeken naar ( super) Catharine etc. Er staat inderdaad suster.

@Jos, dank je wel voor de informatie over de bronnen die je aan het bestuderen bent. Mensen werken met heel verschillende bronnen, enige informatie is echt nodig, juist als je om hulp vraagt. Ik had al zo'n vermoeden dat er informatie zat ik in de (incomplete) link in je oorspronkelijke vraag. Het lijkt me compacter om b.v. als volgt te verwijzen: Legger van grondcijnsen voor Lierop en Someren, Eindhoven, RHIC, [collectie 12063] Heerlijkheid Helmond, inv.nr. 339, f. 8v. Het valt me trouwens in de inventaris op dat er geen datering wordt aangegeven.

Wat betreft Henk Beijers, ik vond na enig zoeken zijn site, http://www.henkbeijersarchiefcollectie.nl/, maar zoeken op dhr. Beijer op de site van het RHC-E, de zoeksite van de Brabantcollectie, http://dbiref.uvt.nl/iPort?request=databases&dbgroup=baseGroup&frame=bra, en in de Digitale Bibiliografie voor de Nederlandse Geschiedenis, http://www.dbng.nl, leverden niets op. Sinds 2017 werkt Het Utrechts Archief mee aan deze site, er komt een Fries archief bij dit jaar, kortom, op dit forum komen niet alleen mensen uit Noord-Brabant die elkaar willen helpen!

@Otto Voor mij heeft de tekst "XV non - 1 blanck" nog geen betekenis. Als jij daar meer van weet, dan stel ik je toelichting erg op prijs. 

@ Jos. ik denk dat er niet staat XV non. Met name de eerste letter is volgens mij een V zou er kunnen staan: V Vl(aamse) No(bel) - 1 blanck ?

Het gebruik van bepaalde munten hangt ook af van de periode waarover deze bladzijde handelt. Het klooster van Ommel (Asten) werd in 1539 gesticht volgens de kloosterlijst van de VU, http://www2.let.vu.nl/oz/kloosterlijst/index.php . @Jos, kun je ons een scan van de complete bladzijde geven, of anders melden welke munten je tot nu toe in dit register bent tegengekomen? Alvast bedankt!

Blanck...

@Otto Ik heb de gevraagde scan bijgevoegd. Ik zal je terechte opmerking over bronvermelding ter harte nemen. 

-

Voorts ben ik verrast door alle nieuwe informatie die mijn oorspronkelijke vraag heeft opgeroepen. Voor mijn onderzoek geldt in hoge mate het cruyffiaaanse "je ziet het pas als je het begrijpt". Ik had tot de berichten hierboven geen idee dat de voor mij onbegrijpelijke tekst de te betalen cijns was in muntsoorten waar ik nog nooit van gehoord had. Maar nu heb ik het vermoeden, dat 'V No' en 'vrt' (als ik het goed gelezen heb) op muntsoort slaat en dat 'B' wellicht een afkorting van Blanck is. 

-

Van Henk Beijer vond ik het volgende boek nuttig voor het onderzoek in Someren: ‘Van d’n Aabeemd tot de Zwijnsput’, Toponiemen in de cijnskring

Helmond vóór 1500 in naamkundig en nederzet­tings­historisch perspectief'' van Henk Beijers en Geert-Jan van Bussel. Het is te vinden op http://www.henkbeijersarchiefcollectie.nl/publicaties/Aabeemd_Zwijnsput…;

 

 

Ik denk dat er staat: v denarii novi (5 nieuwe penningen). De d is de afkorting voor denarii. 

@Jos, de inventarisnummers waarin jij gezocht hebt beslaan de periode 1621-1714 (339) en 1690-1783 (340). Wellicht weet je dit al: de inventarisnummers 283 t/m 289 beslaan de periode 1381 t/m 1507. In elk nummer vind je overzichten van Someren (in latijn). 

Wat betreft: ex 'Hees sup Lignum', ik denk dat hier geschreven staat: ex her[editatem] ex sup[er] lignum ofte aent houbroeck

@ Johan van der Elsen Ik denk dat er staat: v denarii novi (5 nieuwe penningen). De d is de afkorting voor denarii Dit lijkt me inderdaad een betere oplossing ipv V vl nobel. Weer wat geleerd :)

Beste Jos,

Ik ben er toch nog even ingedoken. Ik weet nu wat er staat: ex hereditatem super lignum ofte aent Houbroeck. Betekenis: uit erfgoed (gelegen) boven het bos ofte aent Houbrouck. Het woord here heeft aan het eind een slinger naar beneden. Daardoor is dit een afkortingswoord voor hereditatem. Een ander voorbeeld van het gebruik van dit afkortingswoord vind je terug in hetzelfde cijnsboek (inv.nr. 339) op foto 8, de eerste registratie bovenaan de pagina. Daar staat dezelfde afkorting.

Ik heb ook nog even gekeken in de oudere cijnsboeken van Helmond. In cijnsboek inv. nr 288 (1498-1589) zijn vanaf foto 313 de registraties van Someren in te zien. Daarin vind je een enkele cijnsregistraties waarin supra lignum genoemd wordt.

Op foto 328 is de cijns geregistreerd: Jacoba relicta et vi liberi Henrici filii Gerardi Gheenens ex partum Jan filius Michaelis Fabiani ex hereditatem supra lignum quondam Henrici filii Theoderici Danielis ---- v denarii novi. (supra vanwege het kringeltje boven de p). Dit zou zomaar eens dezelfde cijns kunnen zijn! Op foto 333: dezelfde weduwe Jacoba met ook hier ex hereditatem supra lignum. De cijns bedraagt in dit geval 1 denarius novus. Ook op foto 334: ex hereditatem supra lignum. Aent Houbrouck wordt niet genoemd. Houbroeck of Hobroeck wordt wel weer genoemd, los van het supra lignum. Voorbeelden: inv. nr. 288, foto 326 en inv. nr. 339 foto 15. 

Beste Johan, 

Ik ga jouw aangehaalde cijnsposten zeker nalopen.

Maar jouw bericht is sterk, ik heb vanmiddag inv.nr. 288 (div. plaatsen  in de periode1498-[1589]) bekeken. Viel niet mee in de oudere schrijfstijl en de vele afkortingen. 

In dat oude handschrift, bij voorbeeld in scan 333 de zesde post, staat ook sup met een slangelijntje erboven. Ik neig tot super. Ik heb namelijk al surfend op het internet Capella super Lignum (zie link www.heemkundekringmyerle.nl/puzzel_2016.html ) gevonden, waarbij 'super Lignum' evident 'op 't Hout' betekent en staat voor een kapel in Mierlo-Hout. Ik denk dat het geen al te gekke aanname is, dat in het geval van Someren Lignum voor Houbroeck/Houtbroek staat, zoals het woord 'ofte' in de scan waarover we het in deze serie berichten hebben in feite al aangeeft. Hout in de betekenis van bos komt ook hedentendage nog voor, bij voorbeeld in Reeuwijkse Hout, en een hele tijd terug in de Haarlemmerhout, de woonplaats van de heer Nurks uit de Camera Obscura van Nicolaas Beets - dat er tegenwoordig geen bos meer staat doet daar niets aan af. 

By the way, ik heb de volgende vraag aan de toponiemengroep van de heemkundevereniging van Asten-Someren voorgelegd: "'Super Lignum' is vermoedelijk de latijnse benaming van 'Op het Hout'. Ik kwam dit o.a. tegen in de uitdrukking 'Capella super Lignum' in Mierlo (Kapel Op  't Hout). In ‘Van d’n Aabeemd tot de Zwijnsput’, Toponiemen in de cijnskring Helmond vóór 1500 in naamkundig en nederzet­tings­historisch perspectief ; auteurs Henk Beijers en Geert-Jan van Bussel, wordt de naam 'Hout' in Someren genoemd. Deze auteurs maken niet duidelijk of het in algemene zin om een bos gaat of specifiek over het Houtbroek. Ik vroeg mij daarom af op u bij uw werk aanwijzingen hebt gevonden die mijn hypothese ondersteunen dat Lignum in het geval van Someren op Houtbroek kan wijzen."   Ik hoop, dat zij uitsluitsel kunnen geven. 

@Johan - ik zie dat we in hetzelfde archiefstuk hebben zitten kijken, inv.nr. 288 :-)

Intussen komen we hier veel te weten! In de Wikipedia, https://nl.wikipedia.org/wiki/Cijnsboek , wordt een gids genoemd die mij van belang lijkt, Y.J.A. Welings, C.J.M. van der Heijden en J.G.M. Sanders (red.), Hoenen en kapoenen. Gids van cijnsregisters betreffende Noord-Brabant, 14de-20ste eeuw ('s-Hertogenbosch 2000), een uitgave van - toen nog - het Rijksarchief in Noord-Brabant. In de bibliotheken van de verschillende archiefdiensten en historische centra is dit boek hopelijk aanwezig.

@Otto Dank voor deze tip. Ik heb het boek via de openbare bieb aangevraagd. Nu maar afwachten of ze het kunnen vinden. 

Het RHC Eindhoven heeft dit boek in de eigen bibliotheek, met nog meer publicaties over cijnsregisters. Op naar de archiefdienst die het cijnsboek bewaart dat je aan het onderzoeken bent!

Het boekje ‘Hoenen en Kapoenen’ heb ik in m’n bezit. Daarin vind je naast uitleg over de cijnsregisters een uitgebreide lijst van alle cijnsregisters die er zijn, naar ik meen op plastsnaam. Verder vind je op deze website onder het kopje ‘hulp bij onderzoek’ een informatieblad over cijnsregisters. Zeker de moeite van het lezen waard!