Ruzie met fatale afloop te Breda 1638

Ter requisitie ende instantie van Barbara van Gils, huysvrouwe
van Jan Cornelissen van den Broeck, compareerde voor mij Jan Hendricx
Dirven als openbaer notaris binnen Breda ende de getuygen onder
genomineert, in propren persoonne d'eersame Wierick Hendricx, cuyper
ende borger binnen desen stadt, out ontrent 43 jaeren, woonende tegenover
des voorsz. Van den Broeckx woonhuys op de Haechdijck, ende heeft op sijne
manne waerheyt, in plaetse van eede, denwelcken hij hierop t'allen
tijden des noot ende versocht sijnde presenteerde te doen, verclaert ende
gheattesteert waerarchich te sijn ende gesien ende gehoort te hebben, dat
gisteren tusschen dry ende vier uren nae den noen, (hij attestant staende
voor sijne dore) den voorsz. Jan Cornelissen van den Broeck met sijnen wagen
daer aenquam rijden ende opten wagten sittende vraechde aen twee
soldaten waeromme sij sijne paerden sloegen ende wat voorder rijdende
sijn deselve soldaten die hem seer importinden vielen 
gevolght, waeromme hij Van den Broeck van den wagen springende
vraechde henlieden wederom waeromme sij sijne paerden sloeghen,
alswaneer deselve soldaten hen aent lijff wolden, dreygende hem te
slaen ende hij Van den Broeck daerover sijn sweert nemende ende slaende
naer eenen slodaet, heeft denselven hem metten verketstock gheslagen
soo hem attestant dunckt, welck verketstock hij Van den
Broeck hem affnemende heeft hem daermede op
sijn hooft gheslaegen, soodat den verketstock in stucken brack,
sijnde alsoen den voorsz. Van den Broeck in sijn huys gegaen, sijn de
voorsz. twee soldaten hem gevolght ende staende den een den anderen in den openbaer deure riepen
waer is den schelm, dat hij uuyt come, 
ende den eenen opstaende is in den winckel gegaen aldaer slaende
metter stuck van den voorsz. verketstock op den winckelbanc
ende groot getier ende geroep gemaeckt hebbende, is wederom
gaen sitten. alswanneer den voorschreven Van den Broeck aen de deure comende
ende vraegende de voorsz. soldaten off sij sijne paerende nyet geslaegen en  
hadden, is denselven Van den Broeck opgeschoten ende meynden hem Van den Broeck mette
verketstock te slaen, welcken slach ontwijckende ende achterwaerts 
deysende, heeft den anderen soldaet hem Van den Broeck in sijn huys
met sijnen degen ghesteken int dick van sijn been, ende de soldaten
dyen nevenstaende daer noch blijvende, is in huys gegaen ende met sijnen
degen in den winckel gecomen sijnde, heeft denselven soldaet metten degen hem wederom seer furieuselijck
angevallen ende naer hem ghesteken binnen sijnen huyse ende hem in sijn aensicht gequest, waerover
hij Van den Broeck ghenootsaeckt sijnde sijn lijff te
verweren, heeft de soldaet die naer hem stack selffs gesteken, sulcx dat hij daernaer is
gestorven, verclaerde mede d'attestant dat naer alle reparantie de
voorsz. soldaten hem Van den Broeck in sijn eygen huys souden doot ghesteken
hebben gehadt, ten waere hij hem wel en hadde verweert, seggende hij attestant oock
wel te weten dat hij Van den Broeck gedurende het gelegen nyet uuyten
winckel en is geweest, alles soo hij attestant verclaerde sonder arch off list, 
ende want men etc., consenterende etc.,
om etc., Aldus gedaen ende verclaert binnen Breda opten 8 July 1638, in presentie
van Peeter Cornelissen Vermeir ende Lowres van den Belen, borgers deser stadt
als getuygen hiertoe versocht ende gebeden etc.
Wierick Hendrickx
Pieter Cornelissen van Mur
L.J.v. Belen
J.H. Dyrven

Veel dank Geert voor dit gedetailleerde ooggetuigenverslag! 

Het oud Nederlands is niet altijd even makkelijk om te volgen, maar het leest als een thriller :)

Ik ben benieuwd wat er met Jan Cornelissen van den Broeck is gebeurd na dit incident met dodelijke afloop. Ik neem aan dat er een proces is geweest, de reden waarom zijn vrouw deze getuigenissen heeft verzameld, maar kan hier niks over terugvinden in het stadsarchief van Breda. Hij moet in elk geval zijn vrijgekomen, als hij gedetineerd zat ten minste, want hij heeft in 1640 met Barbara van Gils nog een kind laten dopen.

Ik zou het heel erg waarderen om ook een transcriptie te ontvangen van bijgevoegde akte (begint onderaan de pagina) die te maken heeft met de ruzie uit voorgaande akte.

https://stadsarchief.breda.nl/collectie/archief/genealogische-bronnen/d…

Bij voorbaat dank!

Vervolg akte

Vervolg akte

Ten versoecke van ut supra compareerde etc. Sijken Diercx, huysvrouwe
van Jochim Wibes, soldaet onder capiteyn Mettris ende heeft op
haere eere ende vromicheyt, eedt presenterende te doen des versocht sijnde, voor
waeraechtich verclaert ende geattesteert gehoort te hebben van Peeter N.,
sijnde cameraet geweest van Philips N. die hier voorleden weke van
eenen borger dootgesteken is, dat denselven Philips ordinaris altijt
over hem droech een conjuratie ofte besweir brieffken ende dat hij
Philips tselve op dien dagh s'morgens alswanneer hij s'achtermiddachs
dootgesteken, is uuyten bant van sijn broeck treckende van hem in sijn 
kistken heeft geleght, seggende, ick wil die duvelrye nu van mij liggen,
ick moet geaen sien waer best water is om te visschen, verclaerende
oock d'attestante dat den gemelten Peerter naer des voorsz. Philips doot
tselve conjuratie brieffken buyten sijn voorsz. kistken heeft gehalet
ende tselve gepresenteert aen haren man ende oock aen andere soldaten ende alsoo /
nyemant tselve en begeirde, seggende dat sij met sulcken duvelryen
nyet te doen en wilden hebben, dat hij tselve aldoen in stucken heeft gescheurt,
wijders verclaerde  d'attesante den voorsz. Philips diverse reysen te
hebben hooren seggen, soo aen haer als oock aen de werdinne daer hij
gelogeert is geweest, dat hij geen vrouwe en hadde, eyndende daermede
etc., want etc. Actum binnen Breda opten 13 July 1638 in presentie van Adriaen Jan
Christianen ende Jan Aert Ruysenaers, die mede verclaerde den voorsz.
Peeter andt voorsz. conjuratie brieffkene oock te hebben
hooren seggen gelijck voorsz. is.
Hantmerck van voorsz. X Sijcken Diercx
Hantmerck van & Adriaen Jan Christianen
J.v. Dyrven

Wederom veel dank Geert!

Deze verklaring geeft een mooi inkijkje in de samenleving van een garnisoenstad uit begin 17e eeuw en roept tegelijkertijd ook veel vragen op. Zoals wat is een conjuratie/bezweringsbrief? Het spreekt tot de verbeelding in elk geval!