Overslaan en naar de inhoud gaan

Forum

Paleopuzzel nr. 52: Een kostbaar smeerseltje

Paleopuzzel

Meteen maar een nieuwe puzzel voor de feestdagen...

Opgetekend door de pastoor van Veghel in 1652 in een DTB-boek (1626-1684) staat tussen de doop- en trouwaantekeningen een aantal recepten tegen o.a. de pest en “quaede” benen. Een aantal is in de praktijk getest en bevonden te werken, schrijft hij erbij. Dit puzzelrecept is nogal kostbaar, zoals hij zelf al in het opschrift zegt. Dat wil je ook wel geloven met ingrediënten als goud, wierook en mirre. Vanwege die ingrediënten vonden we het eigenlijk wel mooi passen in deze aanlooptijd naar Kerstmis. Waren dat niet de koningsgeschenken? Het schrift is misschien niet al te moeilijk, maar de uitdaging zit hem, denk ik, vooral in de aparte woorden die gebruikt zijn. Als je goed zoekt, zul je ontdekken dat het niet alleen een bijzonder kostbaar, maar ook een bijzonder giftig smeerseltje wordt, dat je op je slechte benen gaat smeren.

Reacties (6)

nadine zei op vr, 12/14/2018 - 16:10

1 Salve die costelijck is voor alle quaede beenen en ander gebreeken/

2 Neempt –16 loot cernsen dat is blij wit. 8 loot litargiri/

3 wiij aure van golde – ij loot mastick, ij loot mirre – ij loot/

4 olibarium – een vierdendeel loots kamfer aldus voors(chreven) staet/

5 sult gij seer cleijn stooten, dan neempt ij pont schonen boom-olij/

6 in eenen aerden pot op een coele vuer sonder flamme en laet/

7 den olij sieden, en(de) als hij siedet dan doet daer dat blij–wit/

8 ende neempt den pot vande vuere ende doet dat wit daerin/

9 en[de] den pot set wederom op t'vuere ende roeret altijt op dat t'wit/

10 op den bodem niet en sinckt, en[de] roert dat een halff ure lanck. Daer/

11 nae doet daer in litergeren aure ende siet dat soo lange tot dat/

12 sebart wort ende roert sonder ophouden. Ende doet daer in/

13 mirre – mastick – en wieroock en sult altijt roeren, dan neempt/

14 eenen lijnden doeck en[de] druijppet daer op. Ende en eest niet/

15 swairt genoch, soo laet dat alnoch sieden tot dat swart genoch/

16 is en[de] settet vanden vuere ende doet den kamffer daer in, en[de]

17 altijt vermenget en roeret. Ende dan neempt altijt schoon=/

18 doecxkens ende steeckt die daer in de salff. D'een voor d'ander/

19 en[de] dan sult gij die uuttrecken ende verbeijt tot dat t' gaer/

20 wort en slecht als een plaister, ende rollet over een/

21 en dan salven daervan snijden soo groot als men wil en[de] men sal der/

22 die plaister op laeten liggen dan sij root wort, ende dan salven/

23 die plaister weijnnen en[de] expurgeren//

 

Sommige ingredienten ken ik niet...

nadine zei op vr, 12/14/2018 - 16:16

R12 te lezen als :  swart wort ende roert sonder ophouden...

ChrisvD zei op vr, 12/14/2018 - 23:50

Een niet geautoriseerde transcriptie is online te vinden.

beheerder Christian van der Ven zei op za, 12/15/2018 - 08:41

@ChrisvD: Vermoedelijk is dat met meerdere puzzels wel eens het geval geweest. Maar ja, door daar gebruik van te maken is de aardigheid er wel vanaf natuurlijk; het gaat immers om het transcriberen, niet om de transcriptie ;-)

Dingena zei op vr, 12/21/2018 - 21:49

1 Salve die costelijck is voor alle quaede beenen en ander gebrecken

2 Neempt –16 loot cerusen dat is blij-wit. 8 loot litargiri

3 wiij aure van golde – ij loot mastick, ij loot mirre – ij loot

4 olibanum – een vierdendeel loots kamfer aldus voors(chreven) staet

5 sult gij seer cleijn stooten, dan neempt ij pont schoonen boom-olij

6 in eenen aerden pot op een coele vuer sonder flamme en laet

7 den olij sieden, en(de) als hij siedet dan doet daer dat blij–wit

8 ende neempt den pot vande vuere ende doet dat wit daerin

9 en[de] den pot set wederom op t'vuere ende roeret altijt op dat t'wit

10 op den bodem niet en sinckt, en[de] roert dat een halff ure lanck. Daer

11 nae doet daer in litergeren aure ende siet dat soo lange tot dat

12 swart wort ende roert sonder ophouden. Ende doet daer in

13 mirre – mastick – en wieroock en sult altijt roeren, dan neempt

14 eenen lijnden doeck en[de] druijppet daer op. Ende en eest niet

15 swairt genoch, soo laet dat alnoch sieden tot dat swart genoch

16 is en[de] settet vanden vuere ende doet den kamffer daer in, en[de]

17 altijt vermenget en roeret. Ende dan neempt altijt schoon

18 doecxkens ende steeckt die daer in de salff. D'een voor d'ander

19 en[de] dan sult gij die uuttrecken ende verbeijt tot dat t' gaer

20 wort en slecht als een plaister, ende rollet over een

21 en dan salmen daervan snijden soo groot als men wil en[de] men sal der

22 die plaister op laeten liggen dan sij root wort, ende dan sal men

23 die plaister weijnnen en[de] expurgeren.

 

Wierook en mirre ja, maar goud? Loodoxide met een roodachtige kleur! Een giftig goedje. Het lijkt me vooral slecht voor de bereider van de zalf die maar in die pot zit te roeren. De zalf zelf was dus denk ik minder kostbaar, maar misschien toch wel voortreffelijk.

De ingrediënten van de zalf zijn:

1.Blywit, lootwit, cerussa, als zijnde loot door azijn tot een witte verwstoffe verbeten

Bron:Aenleiding tot de kennisse van het verhevene deel der Nederduitsche sprake. Tweede deel, Lambert ten Kate Hz.

2.Litargirium is loodoxide dat ontstaat als het lood boven zijn smeltpunt met lucht in aanraking komt. Herbarius in Dyetsche:  Litargirium is goudschuim of zilverschuim. Er zijn twee soorten van litargirium als een die spuma auri of goudschuim genoemd wordt. En een ander dat spuma argenti of zilverschuim heet. Litargirium heeft de kracht om te helen, te zuiveren en samen te trekken.

3.Mastiek is een aromatische hars afkomstig  van een groenblijvende boom uit het Middellandse Zeegebied. Het heeft een antibacteriële werking en bespoedigt wondherstel.

4.Mirre is een gomhars uit verschillende soorten van het plantengeslacht Commiphora gewonnen en is desinfecterend.

5.Olibanum is een welriekende hars afkomstig van de wierookboom Boswellia: wierook

6.Kamfer wordt verkregen uit het hout van een kamferboom en is onstekingsremmend.

7.Boomolie is olijfolie.

beheerder Rien Wols zei op di, 01/08/2019 - 17:21

Nadine kwam een heel eind, en Dingena maakte het heel mooi af. Hoogstens zou ik zeggen dat in regel 18 niet d'een, maar gewoon deen staat (al is het natuurlijk wel zo bedoeld, net als d'ander bedoeld is bij dander). Maar indrukwekkend je lijstje met ingrediënten, Dingena! Ik heb zelf wat af zitten speuren en dat heeft best wel wat tijd gekost (en ik heb er weinig aan toe te voegen). Klopt dat het zalfje best wel gewerkt zal hebben, met al die samentrekkende en bloedzuiverende bestanddelen. Giftig voor de bereider: herbarius in Dyetsche vermeldt nog bij ceruse: Diegene die 'bloem van lood' (= ceruse) maken krijgen dikwijls de vallingen, de vallende ziekte, jicht en het fleerfijn (dat is de arthritis/artrose) dat komt door de kwade dampen die van het lood komen’. Mooi gedaan!

Reageer op dit bericht

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.
Slechts één bestand.
10 MB limiet.
Toegestane types: png gif jpg jpeg.