Rien Wols
zei op 04 december 2018 om 10:59
Voor sommigen zal dit een heel pittige puzzel zijn, voor anderen wellicht iets minder. Het hangt er een beetje vanaf of je gewend bent aan het “Duitse” schrift dat hier gebruikt is. Deze brief komt uit het archief van de Commanderij van de Duitse Orde in Vught en de pastoor van de Vughtse Lambertusparochie werd altijd benoemd door en uit die geestelijke ridderorde.
Het is 1731 en de dienstdoende pastoor Johan Duykers is op hoge leeftijd. Eigenlijk kan hij het niet meer aan, zeker niet nu de winter voor de deur staat... Succes!
Reacties (10)
Hochwürdigst-hochFürstlicher
Cardinal
mein gnädigster Herr Land-Commendeur
undt Oberer etc. etc. etc.
Eröffnen abermahl Euer hochststler Eminentz
in gehorsamster unterthänigkeit, daß den 29.
August 1731 gehorsambst demonstrirt habe
die im hohen alter und gantz abnehmenden
lebens-geister nunmehro über 9 monathen alle
son- undt feijer-tägen biniren, undt übrigen
seelen las, wozu besonderlich beij bevorstehendem
winter mir allein ohne grosse gewissens be-
schwärnussen undt nicht weinigern auffzrach
gar unbequem finde.
__
De gemarkeerde woorden zijn waarschijnlijk niet correct.
Op een klein aantal punten een iets andere lezing:
Hochwürdigst-hochFürstlicher
Cardinal
mein gnädigster Herr Land-Commendeur
undt Oberer etc. etc. etc.
Eröffnen abermahl Eu[e]r hochf[ür]stl[ich]er Eminentz
in gehorsamster unterthänigkeit, daß d[en] 29.
Aug[u]sti 1731 gehorsambst demonstrirt habe
1o) wie im hohen alter undt gantz abnehmenden
lebens-geisten nunmehro über 9 monathen alle
son- undt feyer-tägen biniren, undt übrigen
seelen-last, wozu besonderlich bey bevorstehenden
winter mir allein ohne grosse gewissens be-
schwärnussen undt nicht weinigere auffsprach
gar unbequem finde.
Florian en Chris, jullie waren snel en (vrij) precies, heel mooi. De verbeteringen van Chris waren terecht. Overigens zouden afkortingen best stilzwijgend opgelost mogen worden, wat ons betreft. Dus de [ ] zijn niet echt nodig. maar wel helder! Op een nóg kleiner aantal punten hebben wij een iets andere lezing dan ChrisvD. Ik ben benieuwd wie die puntjes er nog uithaalt :-)
Ik zie niets bijzonders. Hooguit de -d- van gnädigster – er lijkt geknoeid, stond er eerst een -t-? – en -schwärnussen, waarvan de -c- lijkt te ontbreken.
Het enige wat ik nog zie is:
1a = [prim]a ipv. 1o
Chris: dat o-tje klopt wel. Ik zou het inderdaad oplossen als Primo; en Pauwel: naar die al dan niet aanwezige -c- heb ik ook lang zitten kijken. Als-ie al geschreven is, dan is hij wel sterk gereduceerd tot een stukje van een streepje aan de -s-. Dus ik zou hem bij een transcriptie inderdaad weglaten.
De ‘o’ is m.i. een verbetering vanuit de ‘a’. Dat een ‘o’ bedoeld is, wordt duidelijk daar onderaan nog net 2[secun]do vermeld staat.
Voor wie enigszins vertrouwd is met oud-Duits schrift is het geen verrassing dat soms in de ligatuur ‘sch’ de ‘c’ nagenoeg of geheel verdwenen is. Daar de ‘sch’ een hoeksteen is in de Duitse taal zal niemand snel in verwarring raken. Hans Schmocker geeft in 'Alte Schriften lesen', Schulpraxis, Nr. 4, 8. Dezember 1988, Zeitschrift des Bernischen Lehrervereins, enige voorbeelden van de ligatuur ‘sch’ http://www.villmergerkriege.ch/Chilerodel/Kurrentschrift.htm. Hier is in ‘Verbindungen’ goed te zien is dat de ‘c’ soms nauwelijks herkenbaar aanwezig is. Voorbeeld 2 lijkt op de ligatuur in de puzzel en komt vooral in de 18e eeuw voor, vgl.ook: https://landesarchiv.hessen.de/sites/landesarchiv.hessen.de/files/conten....
Chris: heel nuttige verwijzingen! dank daarvoor. Ik neem meteen mijn opmerking terug over dat -c-tje. Qua latijn moet het inderdaad een -o- zijn, en ik geef toe dat er wat gevlekt is. Het zou inderdaad om een correctie van een abusievelijke -a- kunnen gaan, maar dan is in ieder geval toch een -o- de juiste transcriptie hier.
Ik geef hierbij de oplossing die ik zelf had gezien, want het zijn inderdaad maar minieme verschillen met de transcriptie van Chris.
Hochwürdigst-hochfürstlicher
Cardinal
mein gnädigster herr Land-Commendeur
undt Oberer etc etc etc
Eröffene abermahl Eurer hochfürstlicher Eminentz
in gehorsamster unterthänigkeit, daß den 29.
Augusti 1731 gehorsambst demonstrirt habe
primo
wie im hohen alter undt gantz abnehmenden
lebens-geisten nunmehr über 9 monathen alle
son- undt feijertägen biniren, undt übrigen
seelem last, wozu besonderlich beij bevorstehenden
winter mir allein ohne grosse gewissens be-
schwärnussen undt nicht weinigere auffsprach
gar unbequem finde
Ik heb de verschillen geel gemaakt, zodat je kunt zien dat het meer om interpretatie gaat, dan om een verschil in lezen. Florian en Chris lezen beide Eröfnen, met nen, ik lees ene, ingegeven doordat ik denk dat de werkwoordsvorm hier enkelvoud moet zijn, niet meervoud (vergelijk "habe" en "finde"). Grammatica speelt ook een rol bij het oplossen van de afkorting Eurer. Over de laatste twee dingetjes heb ik lang zitten aarzelen: de eind-r van nunmehr is naar mijn idee wat barok uitgevallen, mijn Duits is niet goed genoeg om een vorm met een -o op het eind als correct te zien. En bij de allerlaatste, het verbindingsstreepje tussen seelen en last, dat vind ik eigenlijk wel een heel mooie oplossing van Chris voor het derde pootje dat ik toch echt wel zie staan.
Rien: volledig eens met ‘eröffene’
Voor de rest vind ik belangrijker dat een uitdrukking, zoals die gelezen wordt, ten tijde van het schrijven gebruikelijk was dan dat zij correct is volgens de huidige grammatica.
https://books.google.nl/books?id=L19LAAAAcAAJ&pg=PP13&dq=Euer+hochf%C3%B... en
https://books.google.nl/books?id=KKg-AAAAcAAJ&pg=PA138&dq=nunmehro&hl=nl...
Overtuigend Chris! Ik geef me helemaal gewonnen. Dank opnieuw voor die verwijzingen.
Paleopuzzel nr. 51: Assistentie gevraagd
Paleopuzzel