Paleopuzzel nr. 46 Ordonnantie op de tonharing

een aanzet

1 Gheordeneert bi den burgermeesteren, scepenen
2 ende raede van der stad van Antwerpen
3 opten tonharinc ende dat daeraen cleeft

4 In den yersten soe wat haringhe bynnen Antwerpen coemt onghepact, die vol ende zoete es, dat men dien harinc packen sal met
5 vollen zoeten haringhe ende dat men dien harinc alsoe moegelijc packen sal als den goeden mannen, van der stad wegen daer
6 toe ghestelt, dat goed ende oirboirlic duncken sal ende dien harinc sal men alsulken teeken gheven als men goeden haringe sculdich
7 is te ghevene.

regel 8,9 en 10

8. item so wat garsten conharinic bijnne der Stad Antwerpen coemt dacme dien harmic parken sal garsten haringe

9. ende dien haringe en pasnien gheen ceeken gherud we die cointvarie dare ende men dat beuonde die soudener covigeed

10 vide stad na dat stat veuonden wad vanden gheuen die daer toe gheordenert sille siii

Een prima aanzet, Archimboldo en George!

vervolg op Archimboldo en (mijn versie) op die van George:

8. Item soe wat gaeften (garsten?) tonharinc bijnnen der stad van Antwerpen coemt, datmen dien harinc packen sal met gaeften haringe

9. ende dien haringe en salmen gheen teeken gheven, wie die contrarie dade ende dat bevonde, die soude men corrigeeren

10. bide stad na dat stuc bevonden waere vanden ghenen die dier toe gheordeneert sullen siin.

11. Ende omme voorsegde ordenantie in staet te houdene ende enen ijegheliken daer mede verwaert te sine

12. so siin daertoe gheordeneert iiij goede mannen die dezen[?] wel verstaen ende die haeren eedt doen sullen

13. den coepere ende den vercoepere ende alle saken daer toe dienende wel ende ghetrouwelic te verwaerne sonder

14.eenege bate oft nude daer af te nemene, anders dan haeren gheordineerden loen, dats te wetene van elken

15. last iiij grote dier af dat de coepere gheven sal ij grote ende de vercoepere de ij grote Ende soe wat haringe

16. dat van buijten hier bijnnen der stad coempt ghepact, dat sii dien opslaen ende visenteeren sullen, ende

17. verwaeren dat daer gheen valscheijt in en geschie Ende alsoe verre [?] als dan den coepere ghenueght dien

18. harinc t ontfane soe sullen zij hen gheven der stad teeken als over goeden costbaeren herinc ghelijc den goeden

19. haringhe die hier bijnnen ghepact sal worden

Je bent een heel eind gekomen, Aline!

Algemene tips voor de puzzelaars die met het oplossen van deze paleopuzzel bezig zijn geweest of dat nog willen doen:

- kijk goed naar de 'n'-en en de 'r'-ren.

- schrijf precies op wat je ziet, niet wat het misschien zou moeten zijn.

Succes en veel paleopuzzelplezier!

1. Gheordeneert bi den Burgermeesteren, Scepenen
2. ende Raede van der Stad van Antwerpen
3. opten tonharinc ende dat daer aen cleeft
4. Inden yersten soe wat haringhe bynnen Antwerpen coemt onghepact, die vol ende zoete es, dat men dien haerinc packen sal met
5. vollen zoeten haringhe ende dat men dien harinc alsoe moegelijc packen sal als den goeden mannen, van der Stad wegen daer
6. toe ghestelt, dat goed ende oirboirlic duncken sal. Ende dien harinc sal men alsulken teeken gheven als men goeden haringe sculdich
7. is te ghevene.
8. Item so wat garsten tonharinic bijnne der Stad van Antwerpen coemt dat men dien harmic packen sal met garsten haringe
9. ende dien haringe en sal men gheen teeken gheven, wie die contrarie dade ende men dat bevonde, die soude men corrigeeren
10 bide Stad na dat stuc bevonden waere vanden ghenen die daer toe gheordeneert sullen sin.
11. Ende omme de voorschreven ordenantie in staet te houdene ende enen ijegheliken daer mede verwaert te sine,
12. soe siin daertoe gheordeneert iiij goede mannen die hen des wel verstaen ende die haeren eedt doen sullen,
13. den coeper ende vercoeper ende alle saken daer toe dienende wel ende ghetrouwelic te verwaerne sonder
14.eenege bate oft mids daer af te nemene, anders dan haeren gheordineerden loen, dats te wetene van elken
15. last iiij grote daer af dat de coeper gheven sal ij grote ende de vercoeper de ij grote. Ende soe wat haringe
16. dat van buijten hier bijnnen der Stad coempt ghepaect, dat sii dien opslaen ende visenteeren sullen, ende
17. verwaeren dat daer gheen valscheijt in en geschie Ende alsoe verre als dan den coeper ghenueght dien
18. harinc tontfane, soe sullen zij hen gheven der Stad teeken als over goeden costbaeren harinc ghelijc den goeden
19. haringhe die hier bijnnen ghepact sal worden

typefout op lijn 8: lees: harinc (i.p.v harmic)

ik neem aan Anneke, dat je duidt op 'coeper' en 'vercoeper'. De 'er' of 're' afkorting staat na de 'coepe' . Daarom denk ik dat het wel 'coepere' moet zijn.

En de schrijfwijze van y of ij . Als je kiest voor y doe het dan in de hele tekst. Ik kies zelf bij deze oude teksten altijd voor ij.

En het is fijn dat meer mensen zich over de tonharing buigen!

Verbeteringen (denk ik) in de tekst van Johan:

4 harinc ipv haerinc
8 tonharinc ipv tonharinic, bynnen ipv bijnne
10 siin of sijn ipv sin
12 manne ipv mannen
13/15 (ver)coepere ipv (ver)coeper

14 mids is onjuist; de laatste letter is e, maar ik kan er niets van maken

14 gheoirdineerden ipv geordineerden

15 sal de ii grote

17 gheneucht ipv gheneugt

En n.a.v. de opmerkingen van Anneke (schrijf op wat je ziet) en die van Aline (als je kiest voor de y doe het dan in de hele tekst): in 1 "bynnen" staat vlg mij een hele mooie "y" en in regel 2 "moegelijc" staat vlg mij een "ij". Ik gebruik daarom beide naast elkaar in een transcriptie.

oh ja in 14 elker ipv elken

behalve de y en ij, ben ik het met Archimboldo's verbeteringen eens.

Alleen r. 14, ik lees nude, en zou dat nut kunnen zijn? Bate en nut?

Dag allemaal, geweldig dat er zo goed gekeken wordt naar de paleopuzzel! Bij de transcriptie gebruiken we de richtlijnen van Wat staat daer?, die je kunt lezen bij het elke complete tekst onder het knopje 'Let hier op'. Voor de handigheid zet ik ze hier nog even neer:

Transcribeer de tekst op de scan zo letterlijk mogelijk (incl. leestekens).

Typ een ij voor y, behalve wanneer het echt een y moet zijn (bv. Lyon of hypotheek).

Typ afkortingen zoveel mogelijk voluit.

In de oorspronkelijke tekst worden woorden op diverse manieren afgebroken, maar gebruik in je transcriptie altijd een min-teken.

Verschillen tussen kleine letters en hoofdletters, en regeleinden en witregels worden tijdens de controle genegeerd, maar probeer deze voor de leesbaarheid natuurlijk wel zo letterlijk mogelijk over te nemen.

Deze regels hanteren we om het mogelijk te maken dat je bij de oefeningen direct feedback kunt krijgen en meteen kunt zien of je het goed hebt gedaan of nog een poging kunt wagen. Bij de paleopuzzels geven we de transcriptie uiteraard pas achteraf ;-)

Hier alvast wat feedback:

4 harinc ipv haerinc - is helaas niet juist. Kijk nog eens goed naar het aantal pootjes.
8 tonharinc ipv tonharinic, bynnen ipv bijnne - is goed: 'tonharinc bijnnen.
10 siin of sijn ipv sin - siin is goed.
12 manne ipv mannen - manne is goed
13/15 (ver)coepere ipv (ver)coeper - vercoepere en coepere zijn goed.

14 mids is onjuist; de laatste letter is e, maar ik kan er niets van maken - geen van de suggesties is juist. het moet zijn 'mide'. Volgens http://gtb.inl.nl/search/ betekent het: (reden tot) schaamte. ook wel schroom. soms ook aarzeling.

14 gheoirdineerden ipv geordineerden - gheoirdineerden is goed.

15 sal de ii grote - de is goed.

17 gheneucht ipv gheneugt - beide oplossingen zijn helaas niet juist. Kijk nog eens goed naar de volgorde van de letters is het woord.

Aline, Archimboldo en Johan, jullie zijn echte paleokanjers hoor! het is een mooi handje, maar best een lastige tekst!

Bij 4 hou je met harinc inderdaad een pootje over. Dat zou je kunnen oplossen met "harrinc" maar scribent gebruikt verder alleen maar "hari-"; het lijkt me een schrijffout.
Ik heb bij 17 wel degelijk aan "gheveucht" gedacht maar kon dat aanvankelijk niet plaatsen. Na hardop lezen blijkt dat dus toch te kloppen.
Wat is trouwens "garsten"?

lastig die harinc met 4 pootjes. Volgens mij staat er óf hariinc óf harnnc.

100 % zekerheid heb ik niet,ik denk dat ik voor de eerste oplossing zou gaan, dus hariinc

het tellen van pootjes en de oplossing daarvan heeft veel mogelijkheden. Herman gaf er al twee. Ook mogelijk is 'harinic'. Maar vergelijkend met harinc in r. 3 denk ik dat Archimboldo gelijk heeft met de schrijffout.  Ghevuecht of ghenuecht. Iets anders is er niet van te maken.  Het voegt de koper, of het doet de koper genoegen, beide is mogelijk denk ik.

En 'garsten' . Ik las gaeften, in de betekenis van gave haring. Maar er staat een -r- . Is de -s- misschien een -f- zodat er garften staat? Ik weet het niet. Hopelijk heeft Anneke de oplossing.

garstich (modern garstig): slecht ruikend, bedorven
http://gtb.ivdnt.org/iWDB/search?actie=article&wdb=MNW&id=10225&lemma=g…

opnieuw : ghenuecht. Ik opteer toch hiervoor, de letter -n- is duidelijk een -n- en niet een -v- . En Anneke reageerde op 'gheneucht'. 

En garstig is een mooie vertaling. Hoewel ik niet kan begrijpen dat men bedorven haring de stad binnen mocht brengen. 

ik lees net al Aline : genuecht.

Mijn ervaring: In de oude teksten staat meestal eerder ue dan eu.

zie ook : https://books.google.nl/books?id=eyJJAAAAcAAJ&pg=PA383&lpg=PA383&dq=eu+…

Dag Aline, Archimboldo, Johan, Herman en Chris,

Geweldig, met vereende krachten komen jullie er wel uit! Complimenten voor de oplossingen tot nu toe.

Het woord in regel 17 moet inderdaad zijn: ghenuecht.

Het woord in regel 8 moet inderdaad zijn: garsten. Het komt als zodanig niet voor op de website gtb, maar Christ heeft het juiste uitlegwoord gevonden op de gtb-website: garstich of gerstich:  kwalijk riekend, smakend, vooral van vette substanties. Haring is vet. In de citaten die je kunt aanklikken gaan de voorbeelden dan ook over haring.

Het woord in regel 4 moet inderdaad zijn: hariinc.

Knap gedaan, chapeau!

Beste paleopuzzelaars,

Hier is dan de oplossing van de tekst over de tonharing:

1. Gheordeneert biden Burghmeesteren Scepenen
2. ende Raede vander Stad van Antwerpen
3. opten tonharinc ende dat daer aen cleeft

4. Inden ijersten soe wat haringhe bijnnen Antwerpen coemt onghepact die vol ende zoete es, dat men dien hariinc packen sal met
5. vollen zoeten haringhe, Ende datmen dien harinc alsoe moegelijc packen sal als den goeden mannen vander Stad wegen daer
6. toe ghestelt dat goed ende oirboirlic duncken sal Ende dien harinc salmen alsulken teeken gheven alsmen goeden haringe sculdich
7. Is te ghevene

8. Item soe wat garsten tonharinc bijnnen der Stad van Antwerpen coemt datmen dien harinc packen sal met garsten haringe
9. ende dien haringe en salmen gheen teeken gheven, wie die contrarie dade, ende men dat bevonde, die soudemen corrigeeren
10. bide Stad na dat stuc bevonden waere vanden ghenen, die daer toe gheordeneert sullen siin

11. Ende omme de voerscreven ordenantie In Staet te houdene ende enen ijegheliken daer mede verwaert te sine
12. Soe siin daer toe gheordeneert iiij goede manne die hen derdoe wel verstaen ende die haeren eedt doen sullen
13. den coepere ende vercoepere ende alle saken daer toe dienende wel ende ghetrouwelic te verwaerne, sonder
14. eenege bate oft mide daer af te nemene, anders dan haeren gheoirdineerden loen, dats te wetene van elker
15. last iiij grote daer af dat de coepere gheven sal de ij grote ende de vercoepere de ij grote Ende soe wat haringe
16. dat van buijten hier bijnnen der Stad coempt ghepaect dat sii dien op slaen ende visenteeren sullen Ende
17. verwaeren dat daer gheen valscheijt In en gheschie Ende alsoe verre als dan den coepere ghenuecht dien
18. harinc tontfane soe sullen zij hen gheven der Stad teeken als over goeden tastbaeren herinc ghelijc den goeden
19. haringhe die hier bijnnen ghepact sal worden

Het zijn vier alinea's uit een langere tekst. Ik plaats een scan van de volledige tekst erbij, voor wie nog wat verder wil puzzelen.

Complimenten aan iedereen die aan deze, toch best lastige,  paleopuzzel heeft meegedaan!

dank je wel Anneke,

nog een opmerking, In r.11 schrijf je verweert. Ik denk dat het verwaert moet zijn.

Het was een leuke puzzel.

Je hebt gelijk Aline, dank je wel voor je correctie! Ik heb het woord aangepast. Fijn dat je het een leuke puzzel vond!