Pachtbrief 1563

Wij, domdeecken ende capitele der kercken ten dom t'Utrecht doen kondt allen luyden dat wij verhuert ende in jaerlijckse pacht gegeven hebben Cornelis Dicxsz de Cruyf ontrent zevenentsestich mergen lants /
daer een huysinge op staet met noch een hoeve lants genaempt Hasper Gou alias Zendelerrijck, gelegen aen den Wijckerwech, groot ontrent twe ende twintich mergen lants, item noch ontrent dar- /
thien mergen lansts maicken tsamen ontrent hondert ende drye mergen, zoe groot ende cleyn t'voirn. lant gelegen is int gerechte van den dwersdijck ende Dirck de Cruyf zijn vader /
lest gebruyckt heeft, achtervolgende die leste metinge ende chaerte daervan gedaen ende gemaickt, negen jaer lanc duerende, ingaende Petri ad Cathedram anno 1564 /
naestcomende, elcx jaers te betalen voir elcken mergen van den voirsz. zevenendesestich mergen vijf gulden tstuck van twintich stuvers hollants ende op elcke mer- /
gen twe goede pachtcapoenen oft vier stuvers voir elcken capoen, zoe ons dat believen zall, item elcke mergen van den hoeve genaempt Hasper Gou, groot ontrent tweeën- /
twintich mergen voir vierdalve gulden ten prijse als boven ende op elcke mergen twe capoenen oft vier stuvers voir elcken capoen insgelijcx /
tot onser optien, dye ons Cornelis Dricxsz de Cruyff voirsz. jaerlijcks vrij ende commerloos Dirck van Outsz gelt ende zonder enigerhande afcortinge off verminde- /
ringe des voirsz. pachts overmits enige schaede, last off ongeval dye op dit voirsz. lant is off naemaels comen mochte, niettegenstaende enige clausule /
van derogatien dye bij den heeren ofte vryen staten van desen lande enichsints ter contrarien geordineert en gepubliceert zouden mogen worden, oick van /
wat zaecke dattet toequaem, niet uytgesondert, dan alleen open oirloch ende open waede, zulcx dat Cornelis Dircxsz t'voirn. landt nyet bruicken en mocht /
zoe zullen wij hem alsdan nae redelickheyt daervan corten als men boven ende beneden doen zall, all op zijn selfs cost, anxst ende arbeyt aen handen ons commissa- /
ris in der tijt binnen Utrecht betaelen zall, alze d'een helft van den gelde mit al dye capoenen in manieren voorsz. op Sinte Mertens anot. in den winter alsdan yerstcomende ende d'andere helft /
op Sint Petersavond ad Cathedram daernae off binnen veertyen daegen na elcke termijn voirsz. onbegrepen ende zoe voirt jaerlicks dese huerjaren uyt geduerende mit zulcken voirwairden waer't /
zaecke dat Cornelis voirsz. off zijn naercomelingen ons jaerlicks den voirsz. pacht volle ende alle niet en betaelde tot zulcken termijnen ende in allen manieren als voirsz. ende naer- /
beschreven staen, zoe waren zij allegaer claerlick vervallen van den huerweren des lants voorsz. ende van allen recht ende toeseggen dat zij daeraen hadden ende /
tselve lant quaem alsdan wederom vrij ende loss ende ledich aen ons, onsen kercken voirsz., onzen vrijen will daerme te doen zoeverre wij dat verzuym aennemen /
wouden ende anders nyet, behoudelick nochtans ons den afterstedige verscheenen, onbetaelden pacht dye alsdan voirsz. waren, dye zouden zij ons voll ende alle beta- /
len zonder enich wederseggen, noch zijnt voirwaerden dat Cornelis Dircxsz de Cruyff, noch zijn naecomelingen en zullen noch en mogen dit pachtrecht van den /
lande voirsz. voirt verhueren, scheyden noch deylen, splitten, versetten, versellen noch aen yemant anders bringen noch in geenrehande manieren quijt- /
worden buten onse wille ende consent opten peen van vervallinge van voirsz., ende t'eynden dese voirsz. huerjaren zall Cornelis Dircxsz de Cruyff off /
zijn naecomelingen gebraicke zijnre het hoige ende bouwlandt opleveren aen goeden vaegen nae boumans recht, ende het weylandt indien daer enich is /
en zullen zij geensins mogen eeren, breecken noch zayen ende en zal geenderhande opgaende holt mogen houden dan alleen die knootwilligen knooten /
nae struycx oirbaer ende dit all op pene van restitutie van alle schaede ende interest dye wij daerdoir zouden moghen enichsins lijden, ende /
zoe menige oude stove off knootwillich hij ophoudt, daer zal hij wederom binnen jaers twe beclenen potten inne steecken die op ons lant blijven zullen, /
noch zijnt voirwaerden dat in gevalle Cornelis Dircxsz off zijn naecomelingen t'eynden dese huerjaren t'voirn. lant van ons wederom niet en hueren off /
dye huere niet mit ons eens en coste worden, zoe zullen wij hem dye huysinge ofte getimmer staende opte voirsz. zevensestich mergen hoirluyden afcopen /
ende betalen tot estimatie ende seggen van vier goeden, onpartyge mannen des verstandts hebbende, daer wij uyt twe ende Cornelis off zijn naecomelingen d'ander /
twe afnemen ende nomineren zullen, ende indien die voirn. mannen int estimeren ende weerderen niet eens worden ende costen, noch accorderen, zoe zal /
Cornelis ofte zijn naecomelingen die voirsz. huysinge ende getimmer afbreecken ende nae hem nemen ende van den lande bringen, item zijnt noch voirwaerden /
dat Cornelis de Cruyff van ons brieven nemen ende weder brieven geven zall beyde alleens spreeckende, bezegelt mit des domproest van Utrecht officiales /
zegell, beyde op zijn cost ende daerenboven betalen onsen schout ende secretaris hoir gewoenlick rasoen ende passeren acte van condemnatie voir den Hove van Utrecht /
tot zijnen cost, submitterende tot dien eynde sijn persoon ende goeden onder die heerlicke ende reale executie s'Hoefs voirsz. Alle dinck zonder argelist. Des toirconde /
zoe hebben wij onsen kerckenzegell aen desen brieve doen hangen. gegeven int jaer ons Heeren duysent vijfhondert LXIII opten sevenentwintichsten dach /
July.
L. van Weerde

Hartelijk dank Geert voor de transcriptie van deze oude tekst.

Ik las dat in de pachtbrief sprake is van pachtcapoenen. Wat wordt hiermee bedoeld? ik probeerde het op te zoeken in het oud-NL woordenboek, maar dat schijnt momenteel even niet te werken.

Volgens het Middelnederlands Woordenboek van Verduin is een pachthoen (en andere samenstellingen, dus ook met capoen) een hoen enz. opgebracht door een pachter. Een capoen is een gesneden haan.

De goede man heette Verdam.

OK, merci. Ik wist dat een kapoen een gesneden haan was, maar heb niet eerder gezien dat er sprake is van betaling in de vorm van pachtcapoenen.

Bij het stambomen leer je steeds wat nieuws !