Oplossing paleopuzzel 90: opheffing excommunicatie

Ik heb de tekst bekeken en hier en daar lukt het me iets te lezen maar ga hier geen poging wagen. Heb ook in mijn lessenpakket nooit Latijn gehad.

Ik zou wel graag de oplossing weten.

Groetjes

Jip Verheyen

Dit is o zo moeilijk als je nauwelijks iets van Latijn kent. Deze tekst ligt een stuk boven mijn niveau en dus ver uit mijn comfortzone. Toch heb ik enkele zinnen geprobeerd. Zo heeft Mathilde toch enig verbeterwerk.

1.Officiales curae et Archiepiscopus Traiectensis presentum in purmerende et purmerlant ac ... et singut presentum ...
2.fabellion publicum quibuscum per civitatem et diocesis traiectem wilibet ... ac illi vel illes ad quem vel ad quo

14.sub anno a nativitate domini millesimo quingentesimo vicesimo tertio die decimaquinta mensis maij
15. Jacob de Medenblick Moens in absentia a kuerforst

Beste Mathilde, allemachtig, dit is een oorkonde uit de buitencategorie, als er vier of vijf ganzeveren hadden gestaan was dat volkomen terecht! Ook ik heb nog niet alles weten te ontcijferen:

Officiales curie et archiepiscopi Traiectensis presbiteri in Purmerende et Purmerland ac universis et singulis presbiteris diocesis notariis / tabellionibus publicis quibuscum per civitatem et diocesim Traiecentensem ubilibet constitutis ac ali vel alis ad quem vel ad quos /
presentes mee litere pervenerint salutem in Domino. Noveritis quod exommunicacionis sententia et alias censuras ecclesisticas ad instantiam secretarii / fiscalium coram vestrarum contra Ffranciscum fratrem custodem et alios complures eorum nomine et cognomine p...bus et expressis habentes / in Purmerende et Purmerlant partium Hollandiae ibidem aut alibi commemorantes alias a nobis excommunicatos aggravit aggramen? interdicto / per nos auctoritate nostra ordinaria latas et fulminatas ad scripta reverendorum dominorum nostrorum virorum domini Philippi de Bourgondia / episcopi et domini Philliberti Naturellis prepositi et archidiaconi Traiectensis nobis desuper directa hinc et festa Assumptionis beate /
Marie virginis post datam presentium  p...am secutum et non ultra suspendimus atque interim eosdem sic a nobis excommunicatos /
ac aliis censura ecclesiastica innodatus et interdicti ad cauthelam et cum re.... extunc ipso facto in hiis scriptis in Dei nomine /
absolvimus, necnon interdictum huiusmodi ecclesiasticum in Purmerend et Puermerlant allisve locis sub quorum parrochiis ipsi Franciscus / cum complicibus morarent quandolibet appositum et facti levavimus et relaxamus ac suspendimus et /absolvimus per presentes, in quorum fidem et testimonium premissorum presentes literas exinde fieri et per notarium publicum scribamque / nostrum infrascriptum subscribi sigillorumque officialatus curiarum nostrarum predictarum iussimus et ferimus appensione communiri / sub anno a Nativitate Domini nostri millesimo quingentesimo vicesimo tercio die decimaquinta mensis Maii.

Jacobus de Medemblick notarius in absentia Buer subscripsit

De transcriptie van Otto Vervaart is al zeer goed en volledig, maar ik denk dat er hier en daar nog wel wat verbeterd kan worden. Ik ben niet zeker van het afgekorte woord in het midden van regel 9.

/1 Officiales curie et archidiaconi Traiectenses presbiteris in Purmerende et Purmerlant ac universis et singulis presbiteris, clericis, notariis 
/2 tabellionibus publicis quibuscumque per civitatem et diocesim Traiecentensem ubilibet constitutis ac illi vel illis ad quem vel ad quos 
/3 presentes nostre litere pervenerint salutem in Domino. Noveritis quod excommunicationis sententiam et alias censuras ecclesisticas ad instantiam procuratorum
/4 fiscalium curiarum nostrarum contra Franciscum fratrem custodem et alios complures eorum nomine et cognomine presentibus et expressis habentes 
/5 in Purmerende et Purmerlant partium Hollandiae ibidem aut alibi commorantes alias a nobis excommunicatos aggravit, reaggravit et interdicto 
/6 per nos auctoritate nostra ordinaria latas et fulminatas ad scripta reverendorum dominorum nostrorum virorum domini Philippi de Bourgondia 
/7 episcopi et domini Philliberti Naturellis prepositi et archidiaconi Traiectensis nobis desuper directa hinc et festum Assumptionis beate 
/8 Marie virginis post datam presentium  proxime secuturos et non ultra suspendimus atque interim eosdem sic a nobis excommunicatos 
/9 ac aliis censura ecclesiastica innodatos et interdictos ad cauthelam et cum re(nunciationi ?) extunc ipso facto in hiis scriptis in Dei nomine 
/10 absolvimus, necnon interdictum huiusmodi ecclesiasticum in Purmerend et Purmerlant aliis ve locis sub quorum parrochiis ipsi Franciscus 
/11 cum complicibus morarent quandolibet appositum et facti levavimus et relaxavimus prout levamus et relaxamus ac suspendimus et 
/12 absolvimus per presentes, in quorum fidem et testimonium premissorum presentes literas exinde fieri et per notarium publicum scribamque 
/13 nostrum infrascriptum subscribi sigillorumque officialatium curiarum nostrarum predictarum iussimus et fecimus appensione communiri 
/14 sub anno a Nativitate Domini nostri millesimo quingentesimo vicesimo tercio die decimaquinta mensis Maii.

/15 Jacobus de Medemblick notarius in absentia A. Kuer subscripsit

Beste Jip, Andreas, Otto en Godfried, hartelijk dank voor jullie opmerkingen en transcripties. Ja, dit is inderdaad een heel, heel moeilijke tekst met al die afkortingen. Godfried, zou het woord in regel 9 'reincidentia' kunnen zijn?

Hmm. Ik ken dit term niet, maar paleografisch zou dat inderdaad wel kunnen.

Het slot van het woord reincidentia is dan sterk afgekort. Als ik het opzoek in Latijnse woordenboeken op https://logeion.uchicago.edu wordt het inderdaad uitgelegd als een eventuele straf voor herhaling na excommunicatie, bij de voorbeelden staat cum reincidentia, de formulering zoals die hier staat, dus dit klopt. @Godfried, applaus voor je Latijn, aan het woord procuratorum had ik niet gedacht, wel aan andere functionarissen... Bij levavimus et relaxavimus gaat het echt om het perfectum met vi, anders is de afkortingsstreep voor -mus overbodig. Juist een paar simpele dingen had ik gemist (clericis, festum), al mijn aandacht ging naar de moeilijkheden. Volgens mij heet de afwezige notaris Buer, de letter lijkt heel duidelijk op de b's in Medemblick en absentia. Via https://www.archieven.nl vind ik een eerder notaris Willem Buer.

Otto, cum reincidentia zal inderdaad de betekenis hebben van straf bij terugval. 

Inmiddels heeft Koen Goudriaan ons ook een transcriptie van deze tekst gestuurd, samen met een vertaling in het Nederlands. Heel veel dank daarvoor! Deze transcriptie is grotendeels gelijk aan die van Godfried. De verschillen zitten voornamelijk in enkele afkortingen die anders geïnterpreteerd zijn. En de naam in regel 15 zou Buer zijn. 

Transcriptie:

Officiales curie et archidiaconi Traiectensium presbiteris in Purmerende et Purmerlant ac universis et singulis presbiteris  clericis notariis et / tabellionibus publicis quibuscumque per civitatem et diocesim Traiectenses ubilibet constitutis, ac illi vel illis ad quem vel ad quos / presentes nostre littere pervenerint, salutem in Domino. Noveritis quod excommunicationis sententiam et alias censuras ecclesiasticas ad instantiam procuratorum / fiscalium curiarum nostrarum contra Franciscum fratrem custodis et alios complices, eorum nomina et cognomina presentibus pro expressis habentes, / in Purmerende et Purmerlant partium Hollandie ibidem aut alibi commorantes, alias a nobis excommunicatos aggravatos reaggravatos et interdictos, / per nos auctoritate nostra ordinaria latas et fulminatas, ad scripta reverendorum dominorum nostrorum videlicet domini Ph. de Bourgondia / episcopi et domini Philliberti Naturellis prepositi et archidiaconi Traiectensium nobis desuper directa hinc et {ad}[1] festum Assumptionis Beate / Marie Virginis post datam presentium proxime secuturum et non ultra suspendimus, atque interim eosdem sic a nobis excommunicatos / ac aliis censuris ecclesiasticis innodatos et interdictos ad cauthelam et cum reincidentia extunc ipso facto in hiis scriptis in Dei nomine absolvimus, necnon interdictum huiusmodi ecclesiasticum in Purmerend et Purmerlant aliisve locis sub quorum parochiis ipsi Franciscus / cum complicibus morantur (?) quomodolibet appositum et factum levavimus et relaxavimus, prout levamus et relaxamus ac suspendimus et / absolvimus per presentes. In quorum fidem et testimonium premissorum presentes litteras exinde fieri et per notarium publicum scribamque / nostrum infrascriptum subscribi sigillorumque officialatuum curiarum nostrarum predictarum iussimus et fecimus appensione communiri, / sub anno a nativitate Domini millesimo quingentesimo vicesimo tercio die decima quinta mensis Maii.

Jacobus de Medenblick notarius. In absentia A Buer subscripsit.

[1] {ad} ingevoegd omdat de zin anders niet te begrijpen is.

Vertaling

De officialen van het Hof en van de aartsdiaken in Utrecht aan de priesters in Purmerend en Purmerland en aan alle priesters, geestelijken en openbare notarissen en schrijvers gezamenlijk en afzonderlijk, overal waar ze gevestigd zijn in de stad en het bisdom Utrecht, en aan hem of hen die deze brief van ons bereikt, heil in de Heer. U moet weten dat wij bij een andere gelegenheid het vonnis van excommunicatie en andere kerkelijke straffen op verzoek van de procureurs-fiscaal van onze hoven op grond van onze gewone bevoegdheid hebben opgelegd aan en gebliksemd tegen Franciscus, de broer van de koster, en andere medeplichtigen, van wie voor- en toenamen in deze brief geacht worden te zijn uitgedrukt, die in Purmerend en Purmerland in de landstreek Holland of elders verblijven, en die door ons zijn geëxcommuniceerd, één en ander maal onder verzwaarde straf gesteld en onder interdict geplaatst. Maar op grond van het schrijven dat onze eerwaardige heren heer Philips van Bourgondië, bisschop, en heer Philibert Naturellis, proost-aartsdiaken van Utrecht, daarover tot ons hebben gericht, schorten wij deze straffen op vanaf heden tot de eerstvolgende datum van Maria Tenhemelopneming en niet langer, en intussen ontslaan wij in Gods naam deze personen die door ons op deze wijzen zijn geëxcommuniceerd, verwikkeld in andere kerkelijke straffen en onder interdict gesteld, door middel van deze brief en metterdaad van straf, onder borgtocht en met bepalingen over terugval. Tevens hebben wij dit kerkelijk interdict op welke manier dit dan ook is voltrokken en opgelegd aan Purmerend en Purmerland en aan andere plaatsen in welker parochies Franciscus en zijn medeplichtigen verblijven, opgeheven en verlicht, zoals wij opheffen, verlichten, opschorten en ontslaan door middel van deze brief. Tot betrouwbaarheid en getuigenis van het voorgaande hebben wij hierover deze brief laten opstellen en door een openbaar notaris en onze ondervermelde secretaris laten ondertekenen en we hebben opdracht gegeven de brief te bekrachtigen door het aanhangen van de zegels van de officialaten van onze hoven, in het jaar van de geboorte van onze Heer vijftienhonderd drieëntwintig, op de vijftiende dag van de maand mei.

Jacobus van Medemblick notaris. In zijn afwezigheid ondertekend door Van Buren.

Toelichting:

-officiaal: kerkelijke rechter

-procurateur-fiscaal: functionaris aan kerkelijke rechtbank

-proost-aartsdiaken: het reusachtige bisdom van Utrecht was verdeeld in aartsdiakonaten; als aartsdiakens functioneerden de proosten (hoofden) van de grote kapittelkerken in Utrecht; Waterland viel onder de proost-aartsdiaken van de Dom

-Hof, hoven: zowel de bisschop als de aartsdiakens hielden er een eigen gerechthof op na

-interdict: afsnijding van alle kerkelijke ritueel en voltrekking van sacramenten

-Philips van Bourgondië: bisschop van Utrecht 1517-1524. Hij was een van de vele bastaardzonen van hertog Philips de Goede