Gerrit Willems Plemp x Amsterdam 04.05.1585 Annetje Heindrix en x Amsterdam 06.04.1591 Giert Jacobs

Hierbij vast de eerste. Let op: dit is geen huwelijksinschrijving, maar een ondertrouwinschrijving. Het huwelijk kon pas gesloten worden minimaal 15 dagen na de ondertrouw, de kortste periode waarbinnen drie opeenvolgende zondagen vielen; op elke zondag moest het voorgenomen huwelijkk aangekondigd (uitgeroepen) worden; pas als de derde afkondiging was geschied en er geen bezwaren waren ingebracht tegen het huwelijk, mocht het huwelijkk plechtig worden voltrekken (gesolemniseerd). De huwelijksinschrijving is te vinden in de Huwelijksregisters, maar bevatten uitsluitend de datum van het huwelijk en de namen van de echtparen. Interpunctie en hoofdlettergebruik naar hedendaags gebruik.

Den IIIIen may - Cornelis Geritsz oudt burge[meester
Op huyd[en] den IIIen may compareerd[en] voor s[chepenen] Phlips Cornelisz[en] en[de] Jan Thomas-
z[en] Gerrit Willemss, metzelaer, won[ende] int Gravestraetg[en], geassisteert met Aris
Arians, zijn swager, caverende* voor de moed[e]r ter eendr en[de] Annitg[en] Heindrixd[ochte]r met
Manis Heindricks, haere suster, responderen[de]** voor haers vaders consent, dewelck
door ziecke niet conde comparere[n] en[de] wert opgeleyt des vaders consent in te brengen.
Ende gave aen dat zij aen malcander[en] v[er]looft en[de] met trouwe v[er]bond[en]***
waeren en[de] datt met haer beydr consent en[de] vrije wille, v[er]soeckende haere
drie sondaechs uutroepinge, om na de zelffde die voors[eide] trouwe
te solemniseen en[de] in alles te voltreck[en], so verre dair anders
geen wettelicke oppositie in valle, v[er]claerd[en] voorts bij de[r] waerheyt
dat zij vrie**** p[er]soon[en] waer[en] met niem[an]t v[er]looft nochte bericht***** noch den
andere in bloede bestonden****** waerdoor een Christelick huwelick v[er]hindert
mocht werden, sijn hen haere[n] gebood[en] v[er]willicht

[getekend: Gerret W Wijllemusz Plemp M (merkteken aanstaande bruid)]

Linker marge:
Consent van de moed[er]
es d[en] XI may ingebrocht
Den 19 may tbetoch in-
gebrogt *******

* caverende = optredende namens
** responderende = antwoordende
*** in deze tijd werd de trouwbelofte (moment van verloven) als belangrijker beschouwd dan het huwelijk zelf; na het wederzijds trouw beloven na het aanzoek werd het stel al beschouwd als 'in trouw verbonden', het formele huwelijk was de plechtige bevestiging (solemnisatie) daarvan
**** vrie = vrije, d.w.z. niet door huwelijk of trouwbelofte aan een ander verbonden
***** bericht = berecht, d.w.z. door een gerechtelijke uitspraak al met een ander verbonden in trouw
****** noch den andere in bloede bestonden = geen bloedverwanten van elkaar (althans niet binnen bepaalde 'verboden' graden van bloedverwantschap)
******* tbetoch = het betoog, dit heeft betrekking op de schriftelijke toestemming van de vader

Zie voor de uitleg van sommige begrippen ook de opmerkingen bij de eerste inschrijving. Ook hier betreft het dus een ondertrouwinschrijving.

Den VIen aprilis 1591
Compareerde voor Jan Thomas, Jan de Vrij Egbertsz[en], Dierk Jacobsz[en]
Rosenkrans, Claes Elbertsz[en] de Goyer en[de] Cornelis Cornelisz
Heemskerk Gerrit Willemsz[en] Plemp, metselaer, wed[uwnae]r van
Annetgen Heinrics, woonen[de] op de Niesijts Afterburgwal <ter eenre>
ende geassisteert met Mary Luijten, sijne moeder ter eenre
ende Giert Jacobsd[ochte]r, wed[uw]e van Tonis Korssz, v[er]claeren[de]
anderhalf jaren wed[uw]e geweest te hebben*, woonen[de] in de Kalverstraet
int Ossenhooft, geassisteert met Brecht Symons, hare moeder,
ter andere zijde. Ende gaven aen dat se aen malcanderen
verlovet ende met trouwe[n] verbond[en] waren. Versoecken[de] hare drie
sondaeghsche uytroepingen, omme nae dezelve de v[oor]s[eyde] trouwe
te solemniseren en[de] in alles te voltreckekn, soo verre daer ander geene
wettige verhinderinge voor en valle, ende naerdien sij
bij de waerheyt v[er]claerd[en] datt ze vrije persoonen waren en[de]
malcanderen in bloede ofte in vrientschap deur huwel[ick]
aengenomen** niet en bestond[en], sijn hun haere geboden v[er]williget.

[getekend: gerret Wyllemusz plemp Griext yacozpdoghter]

* Een destijds gebruikelijke formulering in ondertrouwinschrijvingen van hertrouwende weduwen. Dit gegeven werd opgetekend om aan te geven dat een kind dat uit het nieuwe huwelijk voortkwam niet van de overleden eerdere echtgenoot kon zijn; in dat geval zou het kind namelijk formeel nog erfgenaam zijn van de overleden natuurlijke vader. Als een hertrouwende vrouw korter dan zes of zeven maanden tevoren weduwe was geboren, diende zij aan te tonen dat het kind niet van de eerdere echtgenoot kon zijn, bijvoorbeeld door het feit dat zij in de tijd tussen het overlijden van haar eerdere echtgenoot en haar hertrouwen al bevallen was van een kind van de overleden echtgenoot of een miskraam in die periode had gehad. Een andere mogelijkheid was getuigen aan te voeren die wisten te verklaren dat de eerdere echtgenoot om praktische redenen niet de vader van een volgend kind kon zijn, bijvoorbeeld omdat deze tijdens een reis met de VOC in het buitenland was overleden.

** Er golden binnen de huwelijkswetgeving 'verboden graden' waarbinnen het sluiten van een huwelijk tussen bloedverwante partners in principe verboden was en alleen met vrijstelling (dispensatie) van de betreffende kerkelijke of wereldlijke overheid mocht worden voltrokken. Deze 'verboden graden' waren echter ook van toepassing op aangehuwde familie (vrientschap of vrundschap verwees in die tijd naar familie; vrientschap door huwelijk aengenomen betekent dus: aangetrouwde familie). De verboden graden waren dan ook niet primair bedoeld om mogelijke fysieke of geestelijke aandoeningen bij kinderen van te nauw verwante partners te voorkomen (zoals in meer recente eeuwen het geval was), maar vloeide destijds vooral voort uit de consequenties die dat zou hebben voor het erfrecht (te nauwe verwantschappen zouden erfrechtkwesties namelijk (veel) complexer kunnen maken).

Beste René, 

Heel hartelijk bedankt voor deze prachtige vertalingen. Ik ben al heel lang aan het zoeken naar de relatie van Jacob Jansz Goetkoop schoenmaker, eigenaar van het huis ºOssenhoofd" in de Kalverstraat, en getrouwd met Brechte Sijmons, met de familie Plemp. Jacob Jansz was dus duideijk de vader van Giert(Grietje?) Jacobs.

Een zelfde relatie zoek ik met de architect/beeldhouwer/cartograaf Joost Jansz Bilhamer, wiens eerste huwelijk was met ene Lijsbeth Jacobs, en die in een gedeelte van het huis "Ossehoofd" woonde. Ik ben bang dat ik u hierover waarschijnlijk weer zal moeten lastigvallen. 

Ik doe erg mijn best om de handschriften zelf te lezen, maar in de zestiende eeuw kan ik er echt niets meer van maken … Te oud waarschijnlijk ;-) (85)

Met vriendelijke groet, 

Dieuwertje goedkoop.

Beste Dieuwertje,

Graag gedaan. De zestiende-eeuwse ondertrouwinschrijvingen zijn zeker niet de eenvoudigste qua handschrift. Ik zie je verdere vondsten graag ter ontcijfering tegemoet :)

Beste Dieuwertje,

Op de website https://www.mpaginae.nl/At/huisnamenAdam.htm staat onder het huis Boergonje onder meer het volgende:

Op 12 november 1624 verkochten de broers Jacob en Thonis Gerritsz Plemp de helft van het huis 'genaemt het Ossenhooft' aan Jacob Janszn Goetcoop, die de andere helft reeds bezat en in het huis woonde. In het kohier van 1632 komt hij voor als Jacob Janszn schoenmaker. Hij moet het huis nog geruime tijd bezeten hebben. In 1675 is het pand echter eigendom van Jan Volkaertszn Oli.

Op dezelfde site vinden we diverse huizen met de naam 'Het Ossenhooft' in diverse varianten, maar gezien de al eerder vermelde locatie in de ondertrouwinschrijving zou het gaan om een huis gelegen tussen de Kalverstraat en de Bagijnensloot, tegenwoordig geheten Gedempte Begijnensloot.

Beste René,

Mag het nog een keer?

 https://archief.amsterdam/indexen/deeds/6e8997d1-312e-4f58-8bcf-621934d…

Zeker!

Wij, Balthasar Appelman en[de] Lourens Jacobs-
z[en], schepen[en] in Amstelred[amm]e oircond[en] en[de] kennen dat
voir ons quam Joost Jansz[en], beeltsnijder en[de] geswore[n]
landmeter ende geliede* vercoft, getsransporte[er]t en[de]
quijtgeschouden te hebben Pieter Jansz[en], eertijts schout
tot Langeraer een erffve gelegen buyten de Reguliers-
poirte deser stede bij de Uterste boom**, daer lenden***
off zijn Hubet Willemmss, corffmaker ande oostzijde
en[de] Helmer Reijersz[en][, molenaer, ande westsijde, strecken[de]
---
vand[en] Amsteldijck tot achter ande sloot toe,
in allen schijn alst voirs[eyde] erve teser tijt
aldaer gelegen es, mits conditien dat de
voirn[oemde] Pieter Jansz[en] gehouden sal wesen ten eeuwigen dagen te
onderhoud[en] den Amsteldijck voirs[eyt] zoo breet als
tselve erve strecken[de] es. Ende hij geliede*
daeroff al voldaen en[de] wel betaelt te wesen
den lesten penni[n]ck metten eersten, soe dat hij
d[aer]om[m]e beloofde tvoirs[eyde] erve in manieren[n] voirs[eyt] te vrijen en[de] vrij te
waeren jaer en[de] dach alsmen in gelijckke[n] schuldich
es te doen en[de] alle oude brieven off te nemen,
sonder arch en[de] list. In oirconde desen brief besegelt
met onsen zegelen. Gegeven den twintichtsen dach
in decembri a[nn]o D[omi]ni XVcLXXXII. Ondert[eykent]
W Pietersz[en]

* geliede = verklaarden
** Van de toenmalige Regulierspoort is de hedendaagse Munttoren nog een restant. De Uterste boom is de Utrechtse boom, een grote balk die 's avonds en 's nachts dwars op het water gelegd werd om bezoekers over het water buiten de stad te houden
*** lendene off zijn = waaraan belendend (aangrenzend) zijn

Gelet op de locatie en het jaar 1582 betreft het hier een erf dat net buiten de stadspoort lag. Dit stuk hoorde een paar jaar later tot de Eerste Uitleg, de eerste stadsuitbreiding van Amsterdam buiten de stadsmuren.