Chirograaf uit 1481

Met wat correcties en aanvullingen:

Weten alle de ghene die sijn ende die te commene zijn dat ter causen ende bij virtute van zekeren afwe?nnalien ende continuacie /
t'andren daghen ende tyden ghewijst, ten vervolghe van Matthijs den Dammeken inden name ende als ontfanghere van Joose den /
Jaghere in ghebreke van zekeren ghevallenen paymenten van erffelijker rente up een stede ende erve in alle de manieren dat die /
ghestaen ende gheleghen es, commende ten voorhoofde ande maerct ende alsoe achterwaert streckende, alsoe die wijlen meester /
Heinric tsjoncke also de bake te besittene plach, tusschen de herberghen gheheeten den Odevare an d'een zijde, ende der herberghe /
gheheeten den Cop an d'ander zijde, so was dezelve stede ende erve ter nyeuwer renten ghestelt, ende by drien sondach /
kercgheboden ende metter keerssen ten hoochsten bracht, ende es bleven up Pieter vanden Dale als lest verhooghere /
ende meest dare omme biedende, om de somme van zeven pondt acht scellinghen parisis vlaemschen munten erffelicken /
renten t'sjaers te gheldene ende te betalene alle jare telken kerssavonde, ende d'eerste rente te kerssavonde eerst /
commende int jaer XIIIIC een ende tachtentich vergolden ende betaelt te zijne, ende alsoe voort van jare te jare telken /
kerssavonde eeuwelijc ende emmermeer duerende, ende in versekertheden van desen so moet de voorsz. Pieter de selve stede /
ende erve beteren ende  eenen conterpand daerup stellen binnen eenen jare eerst commende, weert sijnde drie pondt groten of /
betere, omme in manieren, ware dat sake dat dese voorsz. rente niet vergoden ende betaelt en ware alle jare telken /
kerssavonde ghelijc voorsz. es, dat dan de bringher van deser cyrographien bij smaeldelinghen cause ende actie daertoe /
hebbende soude moghen handt slaen ande voorsz. stede ende erve / ende an al datter up wesen soude eerdtvast ende naghel- /
vast naer de wet vander poort ten welker stede ende erve voorsz. Pieter voorsz. commen es ende daerinne gheerft wel /
ende te wette ende heefter al afghedaen dat hyeraf sculdich was te doene by wette naer recht wet, sede, /
costume ende usage vander poort van Gherondsberghe,  behouden der voorsz. renten ende allen den voorwaerden /
voorscreven, hierover waren Ghilain van Waesberghe, Jan van Ruusschuere,  Adriaen de Croock,  Jan Vijts ende hueren /
mede ghesellen, scepenen vander poort van Gherondsberghe voorsz., dit was ghedaen int jaer ons Heeren als men screef XIIIIC een /
ende tachtentich den XIIen dach van Meye.

Heel hartelijk bedankt, Geert!

Ik dacht dat ik een redelijke transcriptie had gemaakt, maar er zaten nog behoorlijk wat fouten in. Ik heb nog een hele weg te gaan...

Blijft dan nog de vraag: is het Joos die in gebreke bleef en is Matthijs de begunstigde? Dat is me nog niet duidelijk. De chirograaf bevindt zich in het archief van het OLV Hospitaal te Geraardsbergen.

Mvg,

Chris

Dag Chris en Geert,

De laatste drie woorden van regel zijn: afwenninghen ende contumacie. Afwinning (WNT: gerechtelijk voor schuld in bezit nemen) is hier vermoedelijk synoniem van uitwinning (of evictie): na gerechtelijke verkoop bij executie de opbrengst aanwenden om een geldschuld te verhalen. Contumacie betekent in deze 'verstek'. De afwinning gebeurt ten laste van Mathijs den Dammeleere, maar deze wordt aangesproken als handelend in naam van en als ontvanger van Joose den Jaghere, wegens achterstallige betaling van een erfrente op een hofstede (die vroeger in bezit was van meester Heinric Tsioncke alias de Bake); nu is op die hofstede een nieuwe rente gevestigd en opnieuw te koop gesteld, waarbij Pieter van Dale de hoogste bieder is,nl. voor een erfrente van 7 pond 8 schellingen Parisis Vlaams geld, jaarlijks te betalen vanaf Kerstavond 1481. Pieter moet de hofstede herstellen en daarvoor onderpand stellen. Indien de jaarlijkse rente niet betaald wordt, mag de houder van deze chirograaf zich verhalen op de hofstede. Tot slot wordt Pieter ingeërfd (in bezit gesteld).

Dag Michel, bedankt voor de aanvulling!

Inderdaad, afwinning en contumacie, dat houdt steek. Iemand is dus in gebreke gebleven om de rente te betalen, maar we weten niet wie precies. 

Wat ik nog niet goed begrijp: als men in gebreke blijft om de rente te betalen, kan de eiser zich dan de volledige hofstede toeëigenen? In de chirografen die ik toe nu toe gezien heb, is er nooit sprake van het oorspronkelijk ontleende bedrag, het is blijkbaar niet langer relevant. 

Overigens zien we hier dat Pieter vanden Dale (een schepen van de stad) een hoge rente gaat betalen (7 pond 8 schellingen) en daarenboven zich engageert om de hofstede te herstellen en daarvoor opnieuw een erfrente zal aangaan van minstens 3 pond groten. 

Twee jaar later wordt hetzelfde pand vermeld in het rentenboek van de Sint-Adriaansabdij en is er geen sprake meer van Pieter van den Dale, maar van Passchier vander Beken. Pieter heeft het pand, gelegen op een strategische plaats aan de markt, blijkbaar gerenoveerd en verkocht.

Ik ben dit beginnen onderzoeken vanuit een historisch geografische interesse, maar het wordt gauw veel meer dan dat. Boeiend!

En ook: de familienaam is inderdaad De Dammeleer. Deze naam komt nu niet meer voor, maar ik vind wel vermeldingen van die naam in de regio Horebeke-Schorisse.