Hallo,
Tijdens het indexeren van het ORA van de Gelderse heerlijkheden Heumen, Malden, en Beek kwam ik een hele mooie akte tegen uit 1647 net voor het einde van de 80-jarige oorlog.
Het is een lijst van breuken "wegen de dootslaegers". Twee vragen, bedoelen ze met de doodslagers mogelijk de Spanjaarden of mogelijk de Protestanten aangezien de Heer van deze heerlijkheden een Katholiek was? Of heeft het een andere betekenis? Ik geloof dat paragraaf 2 "scholdet" mogelijk op soldaat slaat?
Vraag twee volgt mijn transcriptie, ik zou het erg op prijs stellen als iemand mij verbeter punten kan geven zodat ik er van kan leren.
Ik kan maar een afbeelding toevoegen, dus via deze link krijg je het complete plaatje: https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QHK-Q3RT-TJX2?i=321&cat=17…
Folio 303 – Jaar 1647
Liste
Der breucken inde Heelickheyden Huemen
Malden ende Beeck van wegen de
Dootslaegers
Alsoonen hoe langer hoe meerder bevint, dat
baldaedigheyt, moetwillicheijt ende ongeregeltheyt
van vele twistgierige menschen dagelijcx toeneemt:
daer door sonnyts viuijt cleyne oorsaecken groote
ongelucken onstaen: ende vele van t leven ter
doot gecomen sijn: soo ist, dat die Heere
Johan Baron van Groesbeeck, Viscomte d’Aublain
Heer tot Heumen, Malden, ende Beeck ende sulcx
ten Herten menende, om alle onheylen soo veel
mogelijck te weeren, ende voor te comen, heeft
nooding ende goet gevonden te beraemen een lijste
waer naer alle die ghene, die nae desen breuck-
hafftich vallen voortaen sig sullen hebben te
reguleren,
Voor eerst die eenen scholdet, offte iniurieert?
Sonder neder als duckwils oorsaack van t ge-
Vecht sijnde, sall verbeurt hebben ses daler.
Die eenen anderen met een vuyst houdt, off eenig
ander instrument slaet sonder bloeden verbeurt
thien daeler; ende soo daer bloet volcht, vijffthien
daeler
Indien iemant eener quets, t’hij met rappir,
mes, off eenig ander geweer, zonder lambte, sal
verbeurt hebben dertigh daeler.
Die iemant quetst, soo dat daer door eenig lidt
Beschadicht H?, off anders lambte daer op volght
Verbeurt sestig daeler; ende sal boven dien geso
Inden sijn den geledeerden satisfactie te doen.
Soo eener een mes off degen trekt om een
ander te quetsen off wyteyschen, ende doch geen
bloet en volght, verbeurt twintig daler.
den aegever des gevechts, soo verre hij te onrechte
bevonden wordt, sall voor hem, ende sijn tegenpartije
die breucken betalen; off dubbel de breucke
geven.
Soo een gevecht gescheijden; ende door iemants weder opgesaet worde, sall oock dubbelt gelden,
naer datter feyt groot offe cleyn hij
die notoir ongeluck, offe oock om sijn lijff te
verweeren, yemandt ter doot bracgte, die sall
jaer ende dagh wyt de Heerlickheijden blijven,
ten waere hij sig stelde in handen vande juritie,
om sich te verdedigen
Soo iemandt vechtender handt eener verwond
dat hij daer aen sterve, ende doch met den lijve om-
quame, die sall in dese Heerlickheden niet comen mogen
binnen den tijt van ses maanden jaren, ende hij hebbe
daer beneffens met de Heer, ende vrinden des out lijff den
eer versoent.
Die neniant met voorsat luyvende van voorden off
van acgteren ombrochten, sall sonder genade, als een
moordenaer gestrafft worden: ende soo hij niet den
lijve ontquame, salven op versouck der vrinden
des ontlijffden, den selven naeschijven in wat
Heeren Landen hij oock weert, om gestrafft
te worden, als vooren,
Ende op dat niemant hier van ignorantie
hebben te pretenderen H? goet gevonden,
dese billietten over all te laeten
affigeren; voorbeholdens haer well
Ed(ele) d’interpretatie, vermeerderinge,
offe verminderinghe van desen.
daer nae sig een ijder Richte
Ik heb er nog niet uitgebreid naar gekeken, maar hierbij vast een antwoord op de vragen in de inleiding. 'Doodslagers' kun je hierin algemeen opvatten: een ieder die een ander om het leven brengt. De heer van Groesbeek was immers ook bevoegd tot de rechtsuitoefening in zijn gebied.
Scholdet = beschuldigt
Bedankt dat helpt al om het duidelijker te maken!
Bart, jouw versie kent slechts een aantal punten die ik anders zou transcriberen. Hierbij mijn versie met de wijzigingen gemarkeerd; wat betreft de transcriptie van ij als y of ij bestaat her en der discussie; ik hanteer hierbij dat ik een ij transcribeer als in hedendaagse spelling ook een ij gebruikt wordt, in alle andere gevallen transcribeer ik de ij als een y. De dubbele vv, en w als dubbel vv gebruikkt transcribeer ik als uu. Deze aanpassingen heb ik niet gemarkeerd.
Overigens een tip: meerdere afbeeldingen in een post zijn te plaatsen door een tweede, derde, etc. afbeelding toe te voegen aan een reactie op de eerste post. Ik heb hierbij ook de tweede pagina gevoegd.
Tenslotte: ik zag bij de transcriptie dat scholdet in feite scheldet in de bron is, dus niet: beschuldigt, maar: uitscheldt.
Liste
Der breucken inde Heelickheyden Huemen
Malden ende Beeck van wegen de
Dootslaegers
Alsoo men hoe langer hoe meerder bevint, dat
baldaedigheyt, moetwillicheyt ende ongeregeltheyt
van vele twistgierige menschen dagelijcx toeneemt:
daer door somtyts uuyt cleyne oorsaecken groote
ongelucken ontstaen: ende vele van t leven ter
doot gecomen sijn: Soo ist, dat die Heere
Johan Baron van Groesbeeck, Viscomte d’Aublain
Heer tot Humen, Malden, ende Beeck ende sulcx
ten herten nemende, om alle onheylen soo veel
mogelijck te weeren, ende voor te comen, heeft
noodich ende goet gevonden te beraemen een lijste
waer naer alle die ghene, die nae desen breuck-
hafftich vallen voortaen sich sullen hebben te
reguleren.
Voor eerst die eenen scheldet, offte iniurieert
Sonder reden (als duckwils oorsaack van t ge-
vecht sijnde), sall verbeurt hebben ses daler.
---
Die eenen anderen met een vuyst houdt, off eenig
ander instrument slaet sonder bloeden verbeurt
thien daeler; ende soo daer bloet volcht, vijffthien
daeler
Indien iemant eener quetst, t’sij met rappir,
mes, off eenig ander geweer, zonder lambte, sal
verbeurt hebben dertigh daeler.
Die iemant quetst, soo dat daer door eenig lidt
beschadicht is, off anders lambte daer op volght
verbeurt sestich daeler; ende sal boven dien geho
uden sijn den geledeerden satisfactie te doen.
Soo eener een mes off degen trekt om een
ander te quetsen off uuyteyschen, ende doch geen
bloet en volght, verbeurt twintich daler.
Den aegever des gevechts, soo verre hij ten onrechte
bevonden wordt, sall voor hem, ende sijn tegenpartije
die breucken betalen; off dubbelde breucke
geven.
Soo een gevecht gescheyden; ende door iemants
weder opgehaelt worde, sall oock dubbelt gelden,
naer datter feyt groot offe cleyn sij.
Die notoir ongeluck, offe oock om sijn lijff te
verweeren, yemandt ter doot brochte, die sall
jaer ende dagh uuyt de Heerlickheyden blijven,
ten waere hij sich stelde in handen vande justitie,
om sich te verdedighen.
Soo iemandt vechtenderhandt eener verwondete
dat hij daer aen storve, ende doch met den lijve ont-
quame, die sall in dese Heerlickheden niet comen mogen
binnen den tijt van ses maanden jaren, ende hij hebbe
daer beneffens met de Heer, ende vrunden des ontlijfden
eerst versoent.
Die yemant met voorsat luyrende van vooren off
van achteren ombrochten, sall sonder genade, als een
moordenaer gestrafft worden: ende soo hij met den
---
lijve ontquame, sal men op versouck der vrunden
des ontlijffden, den selven naeschrijven in wat
Heeren Landen hij oock weere, om gestrafft
te worden, als vooren,
Ende op dat niemant hier van ignorantie
hebbe te pretenderen is goet gevonden,
dese bitt billietten over all te laeten
affigeren; voorbeholdens haer well
Ed[ele] d’interpretatie, vermeerderinge,
ofte verminderinghe van desen.
daer nae sig een yder Richte
Bedankt voor de verbeteringen!
Bart Kersten
zei op donderdag 16 maart 2023 - 13:11