Wie kan mij helpen deze 15e eeuwse tekst te ontcijferen; ik kom niet verder dan:
Johannes filius quondam Johannes die Duyster promisit super omnia et ………. Petro filius quondam Wilhelmus Lanen solvit XL Philippus scilde ultra ………. ad
……………………………………………………………………………. testes datum supra
Beste Henry, regelmatig is het in het Bosch' Protocol een kwestie van vaste formuleringen herkennen:
Johannes filius quondam Johannes die Duyster promisit super omnia et habenda Petro filio quondam Wilhelmi Lanen solvere XL Philippus scilde vel valorem ad /
Pi... proxime futurum testes datum supra
Er wordt de eerstkomende feestdag van een heilige bedoeld voor de betaling, maar ik blijf je even het precieze woord schuldig, zodra het wat is afgekoeld kan ik vast beter kijken en denken!
Hi Otto, Is het in dit geval niet Pinx proxima, de volgende pinksteren?
Aan Pinksteren heb ik ook gedacht, maar de schepenen gebruikten zo consequent Latijn, en de laatste letter, de mogelijke x, is echt anders dan de echte x in proxime, eerder een afkortingsstreep.
Otto en René bedankt voor jullie bijdragen. Na een aantal akten en met hulp van jullie en anderen lukt het mij al een aantal afkortingen te ontcijferen. Er zijn genoeg boeken en lijsten met Latijnse terminologie, maar is er ook een waarin Latijnse afkortingen staan omschreven?
Voor Latijnse afkortingen is er het klassieke werk van Adriano Cappellii, Dizionario degli abbreviature latine ed italiane, er bestaan hiervan ook Duitse en Engelse vertalingen. Op de website van Ad fontes (Universität Zürich) is er een doorzoekbare versie, https://www.adfontes.uzh.ch/en/ressourcen/abkuerzungen .
@René, jouw Latijnse versie met proxima klopt als het inderdaad om Pinksteren gaat! Normaal gesproken geeft het Bosch' Protocol tot ver in de 17e eeuw alleen namen van onrioerend goed en een enkele keer een specifieke stedelijke bron )het Wisselboek als i eme het geod herinner' weer in het Nederlands...
@Otto bedankt voor de link naar de afkortingen
de akte zou dateren van 10 december 1441, zou de verwijzing naar een feestdag "purificationem" Maria Lichtmis 2 februari kunnen zijn ?
Prima bedacht, dit is heel overtuigend: deze datum zie je wel vaker als betaaltermijn, de combinatie ur zie ik zo snel niet ter vergelijking voor dit tijdvak, maar dit lijkt me een sluitende redenering, Henry!
Dan wordt het dus ad Purificationis proxime futurum.
De afkorting 'pur' natuurlijk ook in G.A.M. Van Synghel (e.a.), Het Bosch' protocol : een praktische handleiding. Stadsarchief | 's-Hertogenbosch 1993 | ISBN 90-7256-622-8
Scan: https://hdl.handle.net/21.12121/1263892230
na proxime futurum nog: persolvendos
quondam Johannis
quondam Willelmi
Pauwels bedankt voor de aanvullingen, het boek van Geertruij van Synghel is dat nog ergens te koop?
Je zou bij het stadsarchief van Den Bosch kunnen informeren of zij nog exemplaren te koop hebben. Zij waren destijds de uitgever. En anders kun je er misschien antiquarisch eentje vinden. (Antiqbook.nl / boekwinkeltjes.nl / zoekopdracht bij De Slegte - etc.).
Veel archiefinstellingen zullen toch ook wel een ex. van Het Bosch' Protocol in hun collectie hebben. Online zijn ook nog wel transcripties te raadplegen, altijd handig om te vergelijken. Zie hieronder.
G.A.M. Van Synghel (e.a.), Het Bosch’ protocol : een praktische handleiding. Stadsarchief |’s-Hertogenbosch 1993 | ISBN 90-7256-622-8
G.A.M. Van Synghel (e.a.), BP 1270 https://zoeken.erfgoedshertogenbosch.nl/detail.php?nav_id=undefined-1&id=748679569&index=&volgnummer=0
G.A.M. Van Synghel (e.a.), BP 1271 https://zoeken.erfgoedshertogenbosch.nl/detail.php?nav_id=undefined-1&id=748679574&name=Detail%20Deelbeschrijving
C.G.M. Smit, Latijnse akten uit het Bossche protocol : een paleografische inleiding. 1991.
C.G.M. Smit, Middeleeuws Latijn : grammatica voor beginners met oefeningen. Utrecht 1992.
E. Habel, F. Gröbel, Mittellateinisches Glossar. Paderborn 1989 | ISBN 3-506-99398-4
S.J.M.M. Ketelaars, diverse internetpublicaties.
https://www.bossche-encyclopedie.nl/bronnen/misdaden%20en%20bedevaarten/inleiding.htm
https://www.bossche-encyclopedie.nl/bronnen/misdaden%20en%20bedevaarten/akten.htm
@Pauwel, fijn dat je deze links nog eens aanreikt! Martin de Bruijn heeft ook een inleiding op Bossche Bronnen geschreven met aandacht voor het BP, https://www.bossche-encyclopedie.nl/artikelen/bruijn,%20m.w.j.%20de/x03… . De handleiding van Geertrui van Synghel is aanwezig bij het BHIC, het RHC Eindhoven, het Regionaal Archief Rivierenland in Tiel en Het Utrechts Archief (gecheckt via www.archieven.nl). Het artikel van Van Synghel in Gens Nostra 2020/4 is ook nuttig als compacte geïllustreerde inleiding,
Intussen denk ik al een tijdje dat het toch handig is om aan de hand van de vele vragen over het Bosch' Protocol eens een lijstje te maken van de meest voorkomende formuleringen en wendingen. Persolvendum stond heerlijk verstopt onder de doorhaling, alleen samen krijg je alles in beeld, leve dit forum!
Dank jullie wel voor al deze nuttige tips
Henry Duisters
zei op dinsdag 1 juli 2025 - 15:33