Overslaan en naar de inhoud gaan

Forum

Intrigerende puzzel in Latijn van voor 1522 in het Oisterwijks protocol

Rond het jaar 1522 gebruikte Mr. Jan Lombaerts, secretaris van de vrijheid en het kwartier van Oisterwijk, een bladzijde uit een wat lijkt handgeschreven boek in 2 kolommen, om op de blanco achterzijde daarvan kladaantekeningen te maken voor akten die hij later in minuut in het protocol van dat jaar zou schrijven. 

Niemand waagde zich er tot nu toe aan deze kolommen te transcriberen of zelfs maar te duiden. Ervan uitgaande dat ik een ervaren lezer van oude handgeschreven teksten in Middelnederlands en Latijn ben, kan ik wel wat woorden lezen, maar het is best nog een hele kluif om een volledige transcriptie te maken van deze 2 kolommen, en deze te hertalen naar begrijpelijke hedendaagse taal. 

Gezien de hier aanwezige kennis en tijd van diverse makers van transcripties, vraag ik toch maar of iemand deze tekstkolommen globaal zou kunnen duiden. Een volledige tanscriptie zou helemaal geweldig zijn, maar wil ik niet direct van mensen vragen. 

Bij voorbaat in ieder geval mijn grote dank voor jullie input!

De pagina waar de hele bladzijde van het protocol nogmaals te vinden is:

https://www.regionaalarchieftilburg.nl/zoek-in-archieven/?/scans/NL-TbR…

Reacties (12)

Otto Vervaart zei op za, 10/11/2025 - 19:16

Beste Dennis, deze tekst combineert een rappe cursieve hand met de nodige afkortingen, en dan is het nog de vraag waarover dit gaat, een mooie en tijdrovende uitdaging! De kopjes Arguitur, "er wordt betoogd", woorden als ratio, causa, finalis en effectus, partialis en totalis, doen mij bij eerste bestudering denken aan een filosofisch-logische verhandeling over (al dan niet geldige) vormen van argumentatie. Het valt me op dat er zo te zien niet meteen naar standaardteksten wordt verwezen zoals je in theologische en juridische teksten tegenkomt, althans bij een eerste verkenning. De kopjes suggereren verder dat er wellicht een bestaande tekst is overgeschreven. Zou dit een collegedictaat kunnen zijn, waar zou het zijn geschreven? In de tweede kolom is sprake van een nauta en een navis, een zeeman en een schip... Een snelle speurtocht op Internet wijst voor de inhoud naar teksten over logica danwel metafysica.

Dennis de Waart zei op za, 10/11/2025 - 20:20

Fijn dat je naar de tekst gekeken hebt Otto. Dank je wel voor deze eerste verkenning! Dit leek mij ook een tijdrovende uitdaging. Zou het om een collegedictaat of een uiteengevallen studieboek van Jan Lombaerts gaan uit zijn studententijd inderdaad? Hij staat immers altijd te boek als Mr. Jan, wat niet altijd hoeft te betekenen dat hij aan een universiteit studeerde, maar voor de functie die hij had wel waarschijnlijk is. Ik heb de matrikels van bijvoorbeeld de Leuvense universiteit er nog niet op nageslagen. 

Groeten en een fijne dag.

Dennis

Pauwel zei op za, 10/11/2025 - 23:31

Ik zie rechts ook een kopje Notandum, in de rechterkolom boven lees ik pericliationis navis, en per illam inadvertentiam. linkerkolom boven in patria ... fruitur? essentia divina, en een aantal maal finalis. Tja, dat wordt nog een hele studie, zonder Cappelli kom je niet ver.

Dennis de Waart zei op zo, 10/12/2025 - 12:31

Dank je wel Pauwel! Gaat ook weer helpen. 

Otto Vervaart zei op zo, 10/12/2025 - 12:44

@Pauwel, dank je wel voor de link naar het grafisch fraaie werk van Walther uit 1752! Het punt voor mij is het herkennen van afkortingen bij een specifiek jargon, dit verschilt behoorlijk van anderssoortige Latijnse teksten die ik wat vaker tegenkom. Inmiddels besef ik ook al dat het gegeven van het schip  en de zeeman dat beproefd wordt (periclitatur), door een storm bijvoorbeeld, ook wel bijbels-theologisch ter sprake komt.

Johannes Lombaerts komt voor in het Repertorium Academicum Germanicum, zie  https://resource.database.rag-online.org/ngHX4S678H747wdZbH8w1FtK . Hij zou in 1516 in Leuven licentiatus artium zijn geworden.  Ik heb dit nog niet rechtstreeks dit gecheckt in de Leuvens matrikels.

Otto Vervaart zei op zo, 10/12/2025 - 15:39

De Leuvense matrikel vermeldt op 31 augustus 1513 de inschrijving als student van Joannes Lombaert de Oesterwieck Leodiensis diocesis [inv.nr. 23, f. 194v], digitaal op het Agatha-portaal de Belgische rijksarchieven, https://agatha.arch.be.

Dennis de Waart zei op zo, 10/12/2025 - 16:14

Otto, je hebt je tijd zeer nuttig kunnen besteden, dank daarvoor! Leuven in combinatie met een licentiatus artium is de meest aangewezen universiteit, en het zou goed kunnen dat de Jan die jij hebt gevonden de juiste is. Ik schrijf dit omdat er (helaas) meerdere Jannen Lombaerts / Lombarts etc. zijn in deze periode in dezelfde familie, die dan als Jan de jongste, Jan de oudste, Jan junioris, Jan senioris etc. te boek staan. De Mr. Jan die ik zoek is een kind van Henrick, en helaas staat er geen patroniem in het matrikel vermeld, maar ik acht de kans vrij groot dat de Jan in dit matrikel degene is die we zoeken.

Prettige bijkomstigheid: Mr. Andries sGrooten / 't sGrooten, in die periode een man van formaat in het Oisterwijkse, staat ook vermeld in het rijtje van je upload. (Andreas Scroten de oesterwieck). 

Dank!

Otto Vervaart zei op ma, 10/13/2025 - 09:37

Beste Dennis, ik had gehoopt om een digitale versie in open access van de editie van het betreffende Leuvense register te vinden, die vond ik niet, alleen het eerste deel van die editie is op diverse plekken online te vinden; deel 6 is online in Düsseldorf. Er blijkt van de matrikels een databaseversie in Excel te bestaan, die heb ik gedownload om snel erin te kunnen zoeken, zie https://www.sodha.be/dataset.xhtml?persistentId=doi:10.34934/DVN/PWI0KR .

Otto Vervaart zei op ma, 10/13/2025 - 16:19

De Leuvense Universiteitsbibliotheek heeft in het project LECTIO (Magister Dixit) oude handschriften met collegedictaten van studenten gedigitaliseerd en ontsloten. Ms. 237, https://www.kuleuven.be/lectio/magisterdixit/items/show/145 , is geschreven in 1513 en 1514 door Johannes Lombaert uit Oosterwijk. Dit handschrift bevat verschillende teksten op het terrein van de filosofie. Het handschrift heeft als titel bij de catalogisering Logica gekregen. Op verschillende bladzijden dateert hij zijn werk, en er zijn een aantal tekeningen. Hij volgde colleges zowel bij de artesfaculteit als bij theologie. Mijn eerste en vrij stellige indruk is dat de Tilburgse tekst door dezelfde hand is geschreven. Aan het begin en eind van het handschrift is een blad ingebonden met voorbeeldteksten van akten, een gedeelte uit een formulierboek, daar en elders zie je ook de naam van Lombaerts, soms met en soms zonder een eind-s.

De notities in Tilburg lijken me het klad voor een netafschrift, maar soms schrijft hij nauwelijks netter in het Leuvense handschrift. Het lukt me niet om meteen om precies vast te stellen onder welke specifieke materie het Tilburgse fragment valt in te delen.  Dennis, ik raad jou en het Regionaal Archief Tilburg aan om contact zoeken met Leuvense wetenschappers om hier verder onderzoek naar te doen. Ook de notitie in LECTIO, "Folios 1-53, 95-102, 176-216, 262-263 of the original manuscript are missing" vraagt daarom!

Dennis de Waart zei op di, 10/14/2025 - 11:04

Otto, ik ben onder de indruk van wat je hierboven geschreven en digitaal gevonden hebt. Ik bedank je oprecht  daarvoor. :-) Ondanks dat er (overigens zeer verdienstelijke) regesten zijn gemaakt van de Oisterwijkse schepenprotocollen, was ik zo gek om decennia geleden te beginnen met de protocollen, die (meestal) elk een jaar omvatten, over een bepaalde periode bladzijde voor bladzijde door te nemen. Anders mis ik bepaalde verbanden die je niet vind als je alleen op een naam of plaats zoekt. (Alleen al de verschillen in vermelding van familienamen of juist patroniemen van één en dezelfde persoon als voorbeeld). Ik ben indertijd in het jaar 1520 begonnen en ben nu met het jaar 1621 bezig. Alle bladzijden van het schepenbankarchief over die pak weg 100 jaar heb ik in ieder geval 1 x integraal gelezen. Mogelijk ben ik nog steeds zo gek als toen ik begon, maar wat ik daarmee aan extra informatie naar boven gehaald heb is overweldigend. (Zie o.a. de bladzijde van deze post). Ook informatie over feestelijke gebeurtenissen, ziekten, branden, rampen en wat niet meer komen zo aan het daglicht. Daarnaast lees ik het protocol daardoor nu als de krant en hoef ik mij voorlopig nog niet te vervelen. ;-)

Wellicht is het een idee om bepaalde delen met informatie op dit forum te bewaren voor de toekomst en te plaatsen in een soort van "kennisbank" bij dit forum. Een andere website waar ik veel actief op ben m.b.t. het oplossen van niet gelocaliseerde Nederlandse oude foto's en topografische afbeeldingen, bezit zo'n kennisbank met door leden bijeengebrachte informatie, om de algemene kennis over bepaalde historische onderwerpen voor bezoekers van de site te vergroten.

Nogmaals dank Otto en een hele fijne dag vandaag!

Reageer op dit bericht

De inhoud van dit veld is privé en zal niet openbaar worden gemaakt.
Slechts één bestand.
10 MB limiet.
Toegestane types: png gif jpg jpeg.