Overslaan en naar de inhoud gaan

Borgbrieven / ontlastbrieven / akten van indemniteit

Borgbrieven, ook wel akten van indemniteit genoemd, of ontlastbrieven, zijn een belangrijke bron voor onderzoekers. Het geeft de onderzoeker inzicht in de verhuisbewegingen van personen. Daarom zijn dergelijke akten ook belangrijk bij stamboomonderzoek.

Borgbrieven kwamen in de tweede helft van de 17de eeuw in zwang. Oorzaak was waarschijnlijk de toenemende armoede in de republiek. Het deel van de bevolking dat een beroep deed op de armenzorg nam toe en dat verhoogde de druk op de financiële middelen in de stad en op het platteland. Om een toestroom van vreemden die de plaatselijke armenkas teveel gingen belasten tegen te gaan nam het bestuur maatregelen. Dat was de borgbrief.

De borgbrief werd afgegeven/opgemaakt door het stads- of dorpsbestuur van de plaats van herkomst, omdat daar in de meeste gevallen ook de armenzorg onder viel. In de borgbrief stelde de armenkas van de plaats van herkomst zich garant (borg) voor het geval dat de persoon die verhuisde gebruik moest gaan maken van de armenkas van de plaats waar de persoon naar verhuisde. 
Het kwam er op neer dat als deze verhuizer in financiële problemen kwam en een beroep deed op de armenkas van de plaats waar hij/zij naar toe was verhuisd, de armenkas van die plaats dat kon gaan verhalen op de armenkas van de plaats van herkomst.

Niet iedereen had een borgbrief nodig. Rijke mensen, militairen, dienstbodes en seizoensarbeiders vertrokken zonder deze garantstelling. Natuurlijk waren er ook zwervers, alleen of in groepen, die zich door een streek bewogen zonder enige vorm van registratie. Zolang je geen beroep deed op de armenkas was dat ook geen probleem. 
De borgbrieven geven dan ook geen compleet beeld van de verhuizing van personen, maar er zijn er wel heel veel afgegeven en ontvangen. Je vindt ze terug in de archieven van de stadsbesturen en dorpsbesturen. Als de armenzorg onder een kerkelijke instelling viel dan vind je daar vaak de borgbrieven. 

In dit voorbeeld op Wat Staat Daer blijkt borgbrieven ook werden afgegeven door plaatsen in andere landen. In dit geval het stadsbestuur van Turnhout aan het dorpsbestuur van Tilburg. 

Meer lezen: 
https://nl.wikipedia.org/wiki/Akte_van_indemniteit
http://www.regionaalarchiefzutphen.nl/informatiebladen/52-indemniteit-akten-van
http://www.bhic.nl/onderzoeken/hulp-bij-onderzoek/borgbrieven